Afrika’da Ağaçları Taşlayan Şempanzeler Gizemli Bir Tavır Sergiliyor

Batı Afrika’da ağaçların yanındaki ve kovuklarındaki taş birikintilerinin ne olduğunu merak eden araştırmacılar, şempanzelerin yerden taşlar alarak ağaçlara attığını keşfetti. Kamera kayıtları şempanzelerin bu eylem süresince baykuş sesine benzer bağırma/ötme sesleri çıkardığını ortaya koydu.  Hiçbir işlevsel amacının bulunamaması araştırmacılara bu davranışın sembolik, hatta ritüel olabileceğini düşündürüyor.

Şempanzelerin taşları atarak oluşturduğu bir taş yığını. (Görsel: MPI-EVA PANAF/CHIMBO Foundation)

Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nün arazi ekibi, onlarca araştırma bölgesinin bazılarında, ağaçların yanında taş yığınları olduğunu keşfetti. Bunun üzerine alana kameralar yerleştirildi. Keşif bu kamera kayıtlarının izlenmesiyle yapıldı.

Davranış başlıca olarak, yetişkin erken şempanzeler tarafından ortaya konuyordu, fakat araştırmacılar bazı dişilerin ve yavruların da taş atarken görüldüğünü söyledi.

Araştırma Scientific Reports dergisinde yayımlandı.

Makalenin yazarlarından Christophe Boesch “Bu araştırma daha önce bilinmeyen yeni bir şempanze davranışını bildiriyor. Taş yığını davranışı, taşların bol olması ya da bölgede uygun ağaçların mevcut olmasıyla bağlantılı gözükmediği için, bu davranışın kültürel unsurları olması muhtemeldir” diyor.

Üstte, Yetişkin bir erkek taşları ağaca doğru fırlatıyor, savuruyor ve ağaca vuruyor. Altta, tipik taş atma yeri olan ağaç kovuklarındaki taş birikintileri, ve büyük köklerin arasındaki taşlar (Görsel: Kühl et al (2016))

Fakat araştırmacılar “Taş atma davranışının yiyecek aramakla ilgisi yok gibi gözüküyor” diyor. Yazarlar “Bu araştırma, bireysel şempanzelerin yiyecek elde etmek dışında başka bir amaç için, özellikle hedef alınmış gibi gözüken ağaçlara karşı taş alet kullanmasının tekrar tekrar gözlemlendiği ilk kanıt oldu” diye yazıyor

Şempanzelerin neden bu şekilde taş fırlattığı hala cevaplanması gereken bir soru, fakat araştırmacıların bu konuda bazı fikirleri var.

Makalenin yazarlarından Laura Kehoe’nin The Conversation‘daki yazısına göre bilim insanlarının mevcut teorileri, bu eylem erkek şempanzelerin bir çeşit güç gösterisi; bir yol ya da bölgenin işareti (yol ya da yön levhası gibi); ya da belki de “kutsal ağaç”ların işaretlenmesi olabilir.

Kehoe kutsal ağaçlarla ilgili olarak, “Batı Afrikalı yerel insanların ‘kutsal’ ağaçlarda taş koleksiyonları bulunuyor. İnsan eliyle yapılmış bu tür taş yığınları  dünya çapında yaygın olarak görülüyor, ve burda keşfettiğimiz şeyle ürkütücü bir benzerlik gösteriyor” dedi.

Araştırmadaki bilim insanları 2010 yılından beri Afrika’daki 39 araştırma sahasında şempanzeler hakkında veri toplayan “Pan African Program: The Cultured Chimpanzee (Pan Afrika Programı: Kültürlü Şempanze)” girişiminin himayesi altında çalışıyor. Girişimin halka açık websitesi www.chimpandsee.com, ziyaretçilerin, program tarafından toplanan videoları izlemesine olanak sağlıyor.

Discovery News, Rischard Farrell, 29 Şubat 2016