New Mexico’daki Dinozorlar Son Ana Kadar Yükselişteymiş

Birçok bilim insanı, 66 milyon yıl önce bir asteroid dinozorları yok etmeden çok önce sayıca ve çeşitlilikçe zaten azaldıklarına inanıyordu.

Ancak Baylor Üniversitesi, New Mexico Eyalet Üniversitesi, Smithsonian Enstitüsü ve uluslararası bir ekibin Science dergisinde yayımlanan yeni araştırması bu hikâyeyi baştan yazıyor.

Aslında dinozorlar yok olmaya yaklaşmıyordu. Tam tersine, gelişiyorlardı.

San Juan Havzasında Son Bir Yükseliş

New Mexico’nun kuzeybatısında, kaya katmanları Dünya tarihinin gizli bir bölümünü koruyor. Kirtland Formasyonu’nun Naashoibito Üyesi’nde (Naashoibito Member) araştırmacılar, asteroid çarpmasından hemen önceye kadar canlı dinozor ekosistemlerinin var olduğuna dair kanıtlar ortaya çıkardı.

Yüksek hassasiyetli tarihleme teknikleri, bu kayalardaki fosillerin 66,4 ile 66 milyon yıl yaşında olduğunu gösterdi. Yani bu dinozorlar, felaket niteliğindeki Kretase–Paleojen sınırında yaşamışlardı.

(İlgili: Bilinen En Eski Dinozorlardan Biri Arjantin’de Keşfedildi)

“Naashoibito dinozorları, Montana ve Dakotalardaki ünlü Hell Creek türleriyle aynı zamanda yaşadı” diyor Baylor Üniversitesi’nden yer bilimleri doçenti Daniel Peppe. “Düşüşte değillerdi; bunlar canlı, çeşitli topluluklardı.”

Dinozorlar En Parlak Dönemlerindeydi

New Mexico fosilleri, daha önce düşünülenden farklı bir tablo sunuyor. Dinozor toplulukları ne tekdüze ne de zayıflamıştı; Kuzey Amerika genelinde bölgesel olarak farklı ve gayet sağlıklıydılar. Ekolojik ve biyocoğrafi analizler kullanan araştırmacılar, Batı Kuzey Amerika’daki dinozorların, dağlar veya nehirlerle değil, bölgeler arası sıcaklık farklarıyla ayrılan ayrı alanlarda yaşadığını keşfetti.

“Yeni araştırmamız, kitlesel yok oluşa giderken dinozorların çöküşte olmadığını gösteriyor” diyor birinci yazar, New Mexico Eyalet Üniversitesi’nden jeoloji yardımcı doçenti Andrew Flynn. “Gayet iyi durumdalar, gelişip serpiliyorlar ve asteroid çarpması onları devre dışı bırakıyor. Bu, kitlesel yok oluş öncesinde dinozor çeşitliliğinde uzun süreli bir düşüş olduğu ve bu yüzden yok oluşa daha yatkın hâle geldikleri yönündeki yerleşik fikre karşı çıkıyor.”

Çarpma Sonrası Yaşam

Asteroid çarpması dinozorların çağını bir anda bitirdi, ama geride bıraktıkları ekosistemler, sonrasında gelecek için zemin hazırladı. Yok oluştan 300.000 yıl gibi kısa bir süre sonra memeliler hızla çeşitlenmeye, yeni diyetleri, vücut boyutlarını ve ekolojik rollerini keşfetmeye başladı.

Dinozor topluluklarını şekillendiren aynı sıcaklık odaklı desenler Paleosen’e de uzanarak, iklimin felaket sonrası toparlanmayı nasıl yönlendirdiğini gösterdi.

“Hayatta kalan memeliler hâlâ aynı kuzey ve güney alanlarını koruyor” diyor Flynn. “Kuzey ve güneydeki memeliler birbirinden çok farklı ve bu, diğer kitlesel yok oluşlardan farklı; orada tablo çok daha tekdüze görünüyor.”

Bu Keşfin Günümüzdeki Önemi

Bu keşif yalnızca geçmişe açılan bir pencere değil. Dünya’daki yaşamın hem dayanıklılığını hem de kırılganlığını hatırlatıyor. ABD Arazi Yönetimi Bürosu’nun (BLM) yönettiği kamu arazilerinde yürütülen araştırma, özenle korunan peyzajların ekosistemlerin ani küresel değişime nasıl yanıt verdiğine dair derin içgörüler sunabileceğini vurguluyor.

Araştırma, dinozorların son günlerine dair zaman çizelgesini daha net hale getirerek, yavaş bir tükeniş yerine, çeşitlilik açısından zengin bir dönemin kozmik bir tesadüf sonucu dramatik bir şekilde sona erdiğini ortaya koyuyor.

Baylor University. 23 Ekim 2025.

Makale 1: Andrew G. Flynn et al. (2025). Late-surviving New Mexican dinosaurs illuminate high end-Cretaceous diversity and provinciality. Science.

Makale 2: Lindsay Zanno. (2025). Dinosaur diversity before the asteroid. Science.