Hırvatistan’da İskeletlerle Dolu Bir Roma Kuyusu Keşfedildi

Arkeologlar, Hırvatistan’da antik bir kuyunun içinde gizlenmiş, Roma askerlerinden oluşan bir toplu mezar keşfetti.

Hırvatistan’ın doğusunda antik bir kuyuyu kazan arkeologlar, bedenleri gelişigüzel şekilde içeri atılmış yedi erkeğe ait iskeletler buldu. Uzmanlar, kalıntıların MS 260’taki Mursa Muharebesi’nde savaşan Roma askerlerine ait olduğunu düşünüyor.

İskeletler ilk olarak 2011 yılında, Roma İmparatorluğu döneminde Mursa olarak bilinen Osijek kentindeki bir üniversitede planlanan inşaat öncesi yapılan arkeolojik kazıda gün yüzüne çıkarıldı. İskeletler eksiksizdi, ancak kuyunun içinde baş aşağı pozisyon da dâhil olmak üzere farklı konumlarda bulundu.

“Muhtemelen tüm bireyler, kuyuya atılmadan önce değerli olabilecek her şeylerinden—silah, zırh, teçhizat, takı vb.—soyulmuştu” diye belirtiyor çalışmanın baş yazarı, Zagreb’deki Antropolojik Araştırmalar Enstitüsü’nden biyoarkeolog Mario Novak.

Novak ve meslektaşları iskeletlere ilişkin analizlerini PLOS One dergisinde yayımladı.

(İlgili: Mısır’da Bir Roma Askerinin Taktığı 2.000 Yıllık Güneş Şapkası)

Araştırmacıların makalede yazdığına göre yedi iskeletin tamamı yetişkin erkeklere aitti; bunların dördü genç yetişkin, üçü ise orta yaşlıydı. Erkeklerden bazıları ölümden önce alın bölgesinde künt travma, kaburga kırıkları ve silah yaraları gibi yaralanmalar geçirmişti. Ayrıca kaburga kemiklerinin iç yüzeyinde görülen ve sıklıkla enfeksiyonlarda ya da yaralanmalarda rastlanan yeni kemik tabakası, tüm erkeklerin ölümden hemen önce alt solunum yolu enfeksiyonu geçirmiş olabileceğini gösterdi.

Araştırmacılar, iskeletlerden dördünü karbon tarihlemesi ile 3. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirdi; bu tarih aralığı, kuyuda bulunan tek eser olan MS 251 basımı bir Roma sikkesiyle de örtüşüyor.

Araştırmacıların yazdığına göre, iskelet grubunun bileşimi—yani şiddet içeren yaralanmalara sahip genç ve orta yaşlı erkekler—toplu mezarlardaki “savaş ilişkili topluluklarda” görülen örneklerle, örneğin Napolyon’un Büyük Ordusu askerlerinin kalıntılarıyla, neredeyse bire bir örtüşüyor.

Toplu mezarın antik Mursa’da, Roma askeri sınır bölgesinin yakınındaki önemli bir yerleşimde bulunması göz önüne alındığında, araştırmacılar iskeletlerin büyük olasılıkla MS 260’taki Mursa Muharebesi’nde savaşan erkeklere ait olduğu sonucuna vardı.

“Üçüncü Yüzyıl Krizi” (MS 235–284) sırasında, Roma İmparatorluğu’nun yönetimi için çeşitli kişiler mücadele etti. Mursa Muharebesi, İmparator Gallienus ile tahtı ele geçirmeye teşebbüs eden Roma askeri komutanı Ingenuus arasında oldu ve Ingenuus başarısızlığa uğradı. Araştırmacıların belirttiğine göre, tarihsel kaynaklar Gallienus’un yenilen orduya hiçbir merhamet göstermediğini yazdığından, kuyuya atılan erkekler Ingenuus’un destekçilerinden bazıları olabilir.

Erkeklerin DNA’sı üzerinde yapılan ek analizler, “yüksek genetik çeşitlilik” gösterdi; bu da “Sarmatlar, Saksonlar ve Galyalılar gibi etnik açıdan çeşitli grupları sık sık bünyesine katan Geç Roma ordularına ilişkin tarihsel anlatımlarla uyumlu”.

Araştırmaya dahil olmayan biyoarkeolog Kathryn Marklein, araştırmacıların Mursa’daki toplu mezarın askeri niteliğine dair güçlü bir argüman ortaya koyduklarını söylüyor.

Marklein, “Bu araştırma, 3. yüzyıldaki politik istikrarsızlığın doğrudan ve şiddet içeren sonuçlarını anlamak açısından kritik” diyor. Ayrıca bu istikrarsızlığın eyaletlerde ve Roma sınırları boyunca yaşayan toplulukları nasıl etkilediğini kavramak için de önemli olduğunu belirtiyor.

Novak, Mursa’da bulunan başka bir kuyudaki ikinci bir toplu mezar üzerinde de çalışmaların planlandığını ve bunun yeni çalışmadakine çok benzediğini söylüyor. “Bunların da MS 260’taki Mursa Muharebesi’nde hayatını kaybeden askerlere ait kalıntılar olduğunu düşünüyoruz.”

Live Science. 15 Ekim 2025.

Makale: Novak, M. et al., 2025. Multidisciplinary study of human remains from the 3rd century mass grave in the Roman city of Mursa, Croatia. PLOS One.