Meyve Yiyen Maymunlar Bize Alkol Zevkini Kazandırmış Olabilir

Maymunların yere düşmüş fermente meyveleri yemesi, insanın alkolü sindirme yeteneğinin ve hatta alkol kültürünün kökenlerini açıklayabilir.

Yeni bir araştırmaya göre bilim insanları, hafta sonunu soğuk bir bira ile karşılamamızı veya akşam yemeğinde bir kadeh şarap içmemizi sağlayan genlerin, maymunların fermente meyve yemesi ile ilişkili olup olmadığını daha iyi anlamak istiyorsa, bu alışkanlığın bir isme ihtiyacı var.

Makalenin yazarları, orman zemininde olgun meyve yemeye olan maymun sevgisini tanımlamak için “Meyve aşıran” terimini ortaya koyuyor. Araştırmacılar, BioScience dergisinde yayımlanan çalışmada, bu primatların düşmüş meyvelere olan ilgisinin son yıllarda yeni bir önem kazandığını bildiriyor.

Ancak bilim insanları bu davranışın özellikle insan evrimindeki önemini tam olarak anlayamıyor çünkü “ağaçtaki meyveler ile yerdekileri birbirinden ayırma zahmetine hiç girmedik” diyor Dartmouth’taki Charles Hansen Antropoloji Profesörü ve makalenin yazarlarından Nathaniel Dominy. Makalenin diğer yazarı ise Dartmouth’tan doktora sonrası araştırmacı Luke Fannin.

(İlgili: Şempanzeler Her Gün İki Bira Eşdeğerinde Alkol Tüketiyor)

Başka bir deyişle, Dominy’ye göre, adı konmamış bir “meyve aşırma” davranışı yalnızca meyve yemek gibi görünüyor. Araştırmacılar, genetikçilerin 2015’te yayımladıkları bir çalışmada, fermente meyve yemenin, insanların ve Afrika maymunlarının son ortak atasındaki tek bir amino asit değişimini tetikleyerek alkolü metabolize etme kapasitesini 40 kat artırmış olabileceğini rapor ettiklerini belirtiyor.

Dominy, “Bu büyüleyici bir fikir, ancak bu maymun türlerini veya Asya maymunlarını inceleyen hiç kimsenin bunu test edecek verileri yoktu. Bu, dikkatimizi çekmemişti” diyor.

“Primatologlar hiç ‘meyve aşırma’ görmemiş değiller, bunu oldukça düzenli bir şekilde gözlemliyorlar. Ancak bu davranış için bir kelimenin olmaması, önemini gizlemiş. Bilimsel söylemde önemli bir boşluğu doldurmayı umuyoruz.”

Araştırmacılar, “meyve aşırmanın (scrumping)”, rüzgarda düşen elma ve diğer meyveleri toplama -veya bazen çalma-eylemini tanımladığını yazıyor. Kelime, aşırı olgunlaşmış veya fermente olmuş meyveleri tanımlamak için kullanılan ve “buruşmuş” veya “çekilmiş” anlamına gelen bir isim olan Orta Çağ Almancası “schrimpen” kelimesinin İngilizce halini ifade ediyor. Günümüz İngiltere’sinde “scrumpy, hacimce alkol oranı yüzde 6 ile yüzde 9 arasında değişen bulanık bir elma şarabını ifade ediyor.

Araştırmacılar, yeni davranış sınıflandırmalarının büyük maymunlar arasında ne kadar yaygın olduğunu daha iyi belirlemek için çalışmaya başladılar. Vahşi doğada gözlemlenen orangutanların, şempanzelerin, dağ ve batı gorillerinin beslenme raporlarını incelediler.

Beslenme olayları, hayvanın yerken yerden ne kadar yüksekte olduğu ve meyvenin büyüdüğü yükseklikle çapraz referanslandı. Yer seviyesindeki bir maymunun orman örtüsünün orta veya üst seviyelerinde yetiştiği bilinen bir meyveyi yediği kaydedilirse, bu durum “meyve aşırma” olarak kabul edildi.

Araştırmacılar, Afrika maymunlarının düzenli olarak “meyve aşırdığını”, ancak orangutanların bunu yapmadığını buldular. Bu sonuçlar, etanolü metabolize eden birincil enzimin orangutanlarda ve diğer insan dışı primatlarda nispeten etkisiz olduğunu ortaya koyan 2015 tarihli gen dizileme çalışmasını doğruluyor.

BioScience makalesinin yazarları, etanolün metabolize edilmesinin Afrika maymunlarının yerde buldukları olgun, fermente meyveleri güvenle yemelerine olanak sağlayabileceğini öne sürüyor. Bu adaptasyon, onları ağaçlardaki olgunlaşmamış meyveler için maymunlarla rekabet etmekten kurtarabilir. Ayrıca, büyük maymunları ağaçlara tırmanma ve muhtemelen düşme riskinden de kurtarabilir. Dominy ve Fannin tarafından 2023 yılında yapılan bir araştırma, bunun insan fizyolojisini etkileyecek kadar tehlikeli olduğunu bildiriyor.

Dominy, şempanzelerin her gün yaklaşık 4,5 kilogram meyve tükettiği göz önüne alındığında, ekibin analizinin, azımsanmayacak miktarda alkol tükettiklerini gösterdiğini söylüyor. Bu tüketim seviyesi, kronik olarak düşük seviyede etanole maruz kalmanın şempanze yaşamının önemli bir bileşeni ve insan evriminin önemli bir gücü olabileceğini gösteriyor.

Dominy, bir sonraki adımın şempanzelerde alkol tüketimini daha iyi tahmin edebilmek için ağaçlardaki meyvelerdeki fermantasyon seviyelerinin yerdeki meyvelerle karşılaştırılması olduğunu söylüyor.

Dominy, “Gorillerin, şempanzelerin ve insanların son ortak atasının yaklaşık 10 milyon yıl önce meyve aşırıyor olması, insanların alkolü bu kadar şaşırtıcı derecede iyi sindirebilmesini açıklayabilir” diyor.

“Alkolü nasıl üreteceğimizi keşfetmemizden çok önce onu metabolize edecek şekilde evrimleştik ve alkol üretimi, bizi avcı-toplayıcılardan çiftçilere dönüştüren ve dünyayı değiştiren Neolitik Devrim’in en önemli itici güçlerinden biriydi.”

St Andrews Üniversitesi’nde psikoloji ve sinirbilim profesörü ve aynı zamanda çalışmanın yazarı olan Catherine Hobaiter, insanların, maymunların “meyve aşırma” ile getirdiği sosyal yönleri de korumuş olabileceğini söylüyor.

Hobaiter, “Alkolle ilişkimizin temel bir özelliği, ister arkadaşlarla bir bira içmek ister büyük bir sosyal ziyafet olsun, birlikte içme eğilimimiz” diyor. “Bir sonraki adım, fermente meyvelerden ortak beslenmenin diğer maymunlardaki sosyal ilişkileri nasıl etkileyebileceğini araştırmak.”

Dominy, “scrumping (meyve aşırma)” kelimesinin diğer bilim insanları tarafından tanımlayıcı bir değer olarak görülmesi halinde yaygınlaşacağını söylüyor. BioScience dergisindeki makale , 1877’de ortaya atılan “simbiyoz” ve evrimsel biyolog Richard Dawkins tarafından 1976’da ortaya atılan ve artık her yerde kullanılan “mem (esprili görsel)” gibi yeni kavramları tanımlamak için oluşturulan diğer kelimelere de atıfta bulunuyor.

Dominy, “Bunlar, ihtiyacımız olduğunu fark edene kadar bilmediğimiz kelimelerin harika örnekleri” diyor. “Eğer terim faydalıysa, o zaman yaygınlaşacaktır. İşte bu, doğal seçilimin iş başında olduğu anlamına gelir.”

Makale: Dominy, N. J., Fannin, L. D., Vogel, E. R., Robbins, M. M., & Hobaiter, C. (2025). Fermented fruits: scrumping, sharing, and the origin of feasting. BioScience, 75(9), 774-778.