İnsan Faaliyetleri 8.000 Yılda Hayvanların Boyutunu Değiştirdi

8.000 yıllık i̇nsan faaliyetleri, vahşi hayvanların küçülmesine, evcil hayvanların ise büyümesine sebep oldu.

Montpellier Üniversitesi tarafından yapılan yeni bir araştırmaya göre, insanlar vahşi hayvanların küçülmesine, evcil hayvanların ise büyümesine sebep oldu. Araştırmacılar, her iki hayvan türünün de boyutlarının zaman içinde nasıl değiştiğini görmek için son 8.000 yılı kapsayan Fransa’nın Akdeniz bölgesinde bulunan on binlerce hayvan kemiğini inceledi.

Bilim insanları, seçici yetiştirme gibi insan tercihlerinin evcil hayvanların boyutunu etkilediğini ve çevresel faktörlerin de hem vahşi hem evcil hayvanların boyutlarını şekillendirdiğini zaten biliyorlardı. Ancak bu iki gücün, bu kadar uzun bir zaman diliminde hayvanların boyutlarını nasıl etkilediği hakkında çok az şey biliniyordu. Proceedings of the National Academy of Sciences’ta yayımlanan bu son araştırma, bu bilgi eksikliğini büyük ölçüde gideriyor.

(İlgili: 11.000 Yıl Önce Koyunlar Orta Anadolu’da Evcilleştirilmiş)

Bilim insanları, Fransa’nın Akdeniz bölgesindeki 311 arkeolojik alandan 225.000’den fazla kemiği analiz etti. Tilki, tavşan ve geyik gibi yabani hayvanların yanı sıra keçi, sığır, domuz, koyun ve tavuk gibi evcil hayvanlara ait kemik ve dişlerin uzunluk, genişlik ve derinlik gibi ölçümlerini aldılar.

Ancak araştırmacılar sadece kemiklere odaklanmadılar. İklim, bölgede yetişen bitki türleri, orada yaşayan insan sayısı ve araziyi ne amaçla kullandıkları hakkında da veri topladılar. Ardından, gelişmiş istatistiksel modellemelerle, hayvan boyutlarındaki değişimin ardındaki temel eğilimleri ve etkenleri takip edebildiler.

Araştırma ekibinin bulguları, yaklaşık 7.000 yıl boyunca vahşi ve evcil hayvanların benzer aşamalar izleyerek evrimleştiğini, ortak çevreleri ve insan faaliyetleriyle senkronize bir şekilde büyüyüp küçüldüğünü ortaya koyuyor. Ancak tüm bunlar yaklaşık 1.000 yıl önce değişti. Vücut boyutları, özellikle Orta Çağ’da önemli ölçüde farklılaşmaya başladı.

İnsan etkisi

Evcil hayvanlar, daha fazla et ve süt için aktif olarak yetiştirildikçe çok daha büyük hale gelmeye başladı. Aynı zamanda vahşi hayvanlar, avlanma ve yaşam alanı kaybı gibi insani baskıların doğrudan bir sonucu olarak küçülmeye başladı. Başka bir deyişle insan faaliyetleri, hayvan evrimini şekillendiren ana etken olarak çevresel faktörlerin yerini aldı.

Araştırmacılar makalelerinde, “Sonuçlarımız, doğal seçilimin evcil hayvan morfolojisinde son bin yıla kadar evrimsel güç olarak etkili olduğunu gösteriyor” diyor. “Vücut büyüklüğü, sistemik değişimin hassas bir göstergesi ve evrimleşen insan-hayvan-çevre ilişkilerinde hem dayanıklılığı hem de kırılganlığı ortaya koyuyor.”

Bu çalışma, eski kemiklere bir göz atmanın çok ötesinde. Bulgular, eylemlerimizin hayvanlar alemini nasıl etkilediğine dair uzun vadeli bir tarihsel kayıt sağlayarak, aynı zamanda günümüz koruma çalışmalarına da yardımcı olabilir.

Makale: C. Mureau, L. d’Oliveira, O. Peyron, E. Blaise, A. Renaud, A. Balcarcel, M. Jeanjean, V. Bonhomme, L. Bouby, J. Ros, & A. Evin. 2025. 8,000 years of wild and domestic animal body size data reveal long-term synchrony and recent divergence due to intensified human impact. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 122 (36).