Modern İnsanlar Hangi Kıtaya Ne Zaman Ulaştı?

Günümüzde modern insanlar, Antarktika hariç tüm kıtalarda kalıcı olarak yaşıyor. Ancak bu her zaman böyle değildi.

Türümüz Homo sapiens, en az 300.000 yıl önce Afrika’da ortaya çıktıktan sonra, zamanla dünyanın her yerine göç etti. Ve modern bilim araştırmalarda, zaman içinde Homo sapiens’in dünya çapındaki yayılımı hakkındaki fikirler değişti.

Peki, modern insanlar yedi kıtanın her birine ne zaman ulaştı?

Afrika’dan Çıkış

Günümüzde kabul gören “Afrika’dan Çıkış” (Out of Africa) hipotezleri, Homo sapiens’in Afrika’da evrimleştiğini ve diğer kıtalara yayıldığını öne sürer. Bu süreçte Homo sapiens, zaman zaman diğer Homo türleriyle (homininlerle) çiftleşti veya onları yerinden etti.

Daha önce bazı bilim insanları, “çok bölgeli evrim” (multiregional) hipotezini öne sürerek Homo sapiens’in yalnızca Afrika’da değil, Avrupa ve Asya gibi farklı bölgelerde de bağımsız olarak evrimleşmiş olabileceğini iddia etmişti. Ancak bu hipotez artık büyük ölçüde reddediliyor.

(İlgili: Thule Kar Gözlükleri Ne İşe Yarıyordu?)

“İnsan evriminde çok bölgeli evrim modeli (candelabra) için hiçbir destek yok. Tüm kanıtlar Homo sapiens’in Afrika’dan çıktığını ve oradan yayıldığını gösteriyor.” diyor Brisbane’deki Griffith Üniversitesi’nden Paleontolog Michael Petraglia.

Son araştırmalara göre Homo sapiens, Afrika’daki daha eski hominin türlerinden yaklaşık 300.000 yıl önce evrimleşti ve ilk göç dalgası yaklaşık 200.000 yıl önce gerçekleşti.

Asya’ya Yayılım

Türümüz, Afrika’dan ilk olarak Doğu Akdeniz bölgesine yayıldı. Sina Yarımadası üzerinden, bugünkü Mısır, Ürdün ve İsrail civarına ulaştılar. Günümüzde çöl olan bu bölgenin o dönemde çok daha yeşil olduğu düşünülüyor.

Bir diğer teoriye göre modern insanlar, Kızıldeniz’in güneyindeki bir kara köprüsünü kullanarak Arap Yarımadası’na geçti. Ancak 2006 yılında yapılan bir çalışma, bu kara köprüsünün aslında hiç var olmadığını ortaya koydu. Buna rağmen araştırmacılar, Bab el Mandeb Boğazı’nın her zaman sadece birkaç kilometre genişliğinde olduğunu ve insanların basit sallar veya teknelerle karşıya geçmiş olabileceğini düşünüyor.

Doğu Akdeniz’e ulaştıktan sonra Homo sapiens hızla Asya’ya yayıldı. Petraglia’ya göre, erken dönem Homo sapiens grupları 100.000 yıl önce Asya kıyılarına yerleşti ve daha sonra iç bölgelere doğru ilerledi. 54.000 ila 44.000 yıl önce ise bu gruplardan bazıları Denisovalılar ile çiftleşti. Günümüzde Asya’daki birçok insanın DNA’sında Denisovalı genlerinin bulunması bu etkileşimi kanıtlıyor.

Avrupa’ya Yayılım

Avrupa’daki en eski Homo sapiens fosili, Yunanistan’ın Apidima Mağarası’nda bulundu ve 210.000 yıl öncesine tarihlendirildi. Ancak Martin Richards’a göre (Huddersfield Üniversitesi), bu fosil erken bir göç dalgasına ait olabilir ve Avrupa’daki buzullaşmalar nedeniyle bu grup ya yok olmuş ya da geri çekilmiş olabilir.

Bilim insanları Homo sapiens’in Avrupa’ya kalıcı olarak 50.000 ila 60.000 yıl önce geldiğini düşünüyor. Bu süreçte modern insanlar, Avrupa’daki Neandertallerle çiftleşti ve sonunda onların yerini aldı.

Okyanusya’ya Yayılım

Mitokondriyal DNA analizleri, Homo sapiens’in Güneydoğu Asya’ya 60.000 yıl önce ulaştığını gösteriyor. Bu bölgede yaşayan ilk gruplar, daha sonra günümüz Güneydoğu Asya ve Avustralya’sını kapsayan Sunda ve Sahul bölgelerine yayıldı. O dönemde bu kara parçaları, günümüzden farklı olarak büyük ölçüde birleşik haldeydi.

Arkeolojik bulgular, modern insanların Yeni Gine bölgesine 50.000 yıl önce ulaştığını ortaya koyuyor. Ardından Lapita yayılımı adı verilen göç dalgasıyla 3.000 yıl önce Pasifik Adaları’na yayıldılar. Daha sonra 1.500 yıl önce Polinezya yayılımı ile birçok uzak adaya yerleştiler.

Kuzey Amerika’ya Yayılım

Eskiden bilim insanları, ilk Kuzey Amerikalıların yaklaşık 13.000 yıl önce Sibirya’dan geldiğini düşünüyordu. Bu gruplar, Beringia adlı kara köprüsünü kullanarak Alaska’ya ulaşmış ve buradan tüm kıtaya yayılmıştı. Ancak son keşifler, Kuzey Amerika’daki insan varlığının çok daha eskiye dayandığını gösteriyor.

Yeni Meksika’daki fosil ayak izleri, modern insanların Kuzey Amerika’ya en az 23.000 yıl önce ulaştığını ortaya koydu. Bu yeni kanıtlar, erken göç yollarının yalnızca Beringia kara köprüsü ile sınırlı olmadığını, insanların Pasifik kıyısı boyunca da göç ettiğini düşündürüyor.

Güney Amerika’ya Yayılım

Arkeolojik ve genetik bulgular, modern insanların Kuzey Amerika’dan Orta Amerika yoluyla Güney Amerika’ya yayıldığını gösteriyor. Bu kıtada bulunan fosiller ve arkeolojik eserler, Homo sapiens’in bölgeye yaklaşık 15.000 yıl önce ulaştığını düşündürüyor.

Güney Amerika’daki en iyi bilinen erken yerleşim alanlarından biri olan Monte Verde II (günümüz Şili’sinin güneyinde), yaklaşık 14.550 yıl öncesine tarihlendiriliyor. Ancak bazı bilim insanları, Güney Amerika’ya ilk insan göçünün daha erken bir tarihte gerçekleşmiş olabileceğini öne sürüyor ve bu konudaki tartışmalar devam ediyor.

Antarktika’ya Yayılım

Günümüzde Antarktika’da kalıcı olarak yaşayan bir insan topluluğu bulunmasa da, insanlar zamanla bu kıtaya da ulaşmayı başardı.

Geleneksel tarihlere göre, Antarktika’ya ayak basan ilk kişi, 1821 yılında buraya ulaştığını iddia eden Amerikalı fok avcısı ve kâşif John Davis olarak kabul edilir. Ancak bu iddia tartışmalı. Bazı kaynaklar, Norveçli iş adamı Henrik Bull veya Norveçli kaşif Carsten Borchgrevink’in 1895 yılında Antarktika’ya ayak basan ilk kişiler olabileceğini öne sürüyor.

Buna ek olarak, erken dönem Māori halkının Yeni Zelanda’dan Antarktika’ya kadar seyahat etmiş olabileceği fikri de gündeme geldi. Ancak bu hipotez, tarihçiler ve bilim insanları tarafından büyük ölçüde reddediliyor.

Live Science. 4 Mart 2025.