Danimarka’daki Neolitik Yerleşimde Kök Mahzeni Keşfedildi

Danimarka’nın Falster adasında, 5.000 yıllık bir Neolitik yerleşim ve gelişmiş bir teknoloji — taş döşeli bir kök mahzeni — ortaya çıkarıldı.

Araştırmacılar, bu keşfi Radiocarbon dergisinde yayımlanan “Taş Devri’nde Taş Döşeli Mahzenler? Danimarka, Falster Nygårdsvej 3’teki Neolitik Yeraltı Yapısı İçin Arkeolojik Kanıtlar” başlıklı makalede analiz ettiler.

Yaklaşık 6.000 yıl önce, Huni Ağızlı Çanak Çömlek Kültürü’nün ortaya çıkışıyla birlikte, İskandinavya’da tarım ve evcil hayvanlara (koyun, keçi, sığır) geçiş başladı ve bu, daha yerleşik bir yaşam tarzına yol açtı. Bu yeni yaşam tarzı, bölgedeki ilk evlerin, megalitik mezarların (dolmenler) ve peyzajı değiştiren yapıların inşasını getirdi. Bu durum, Geç Mezolitik dönemin son derece hareketli avcı-toplayıcı stratejisinden büyük bir değişim anlamına geliyordu.

Nygårdsvej 3’teki kazılarda iki aşamalı ev inşaatı ortaya çıkarıldı. Her iki yapı da Huni Ağızlı Çanak Çömlek Kültürü’ne özgü bir tasarımla (Mossby tipi) inşa edilmişti ve iç direkler geniş bir çift eğimli çatıya destek sağlıyordu. Birinci aşamada 38 direk deliği, ikinci aşamada ise 35 direk deliği bulundu, bu da mimari planlamada önemli bir çabanın olduğunu gösteriyor.

(İlgili: Neolitik İskandinavlar Deriden Tekneler Kullanmış Olabilir)

Yapıların içindeki zeminler sıkıştırılmış balçıktan yapılmıştı. Balçık zeminler dünyanın bazı bölgelerinde çok daha eskiye dayansa da, bu Neolitik Danimarkalılar için ileri bir teknoloji sayılırdı. Küresel olarak balçık, ancak 20. yüzyılın ortalarında fabrika zeminlerinden kalktı ve bugün bile bir milyardan fazla insan evlerinde kullanıyor.

Yerleşim alanı, çevreye stratejik bir bakış sunan hafif bir yükseltiye yerleştirilmişti, aynı zamanda yakındaki bataklıklar ve akarsuların su baskınlarının dışında kalıyor.

Kazı alanında 1.000’den fazla eser, çakmaktaşı aletleri, çanak çömlek parçaları ve iki fosilleşmiş deniz kestanesi bulundu. Bu öğeler, taş döşeli bir çukur yapının içinde ve çevresinde yoğunlaşmıştı. Bu eşyaların kasıtlı olarak mı yerleştirildiği yoksa zamanla mı orada biriktiği belirlenemedi.

Alanın en ilginç keşfi, taş döşeli çukur yapısıydı. Araştırmacılar, başka seçenekleri eleyerek, bu yapıyı mahzen olarak tanımladı. Eğer bu yorum doğruysa, bu, kaynakların korunmasında dikkate değer bir teknolojik sıçramayı temsil edebilir.

Yeraltındaki sıcaklıklar mevsimsel iklim dalgalanmalarından daha az etkilenir. Mahzenler yiyecekleri yazın serin, kışın ise donmaktan korur. Bu, tarım toplumları için hasatlar arasında ve sert kış aylarında hayatta kalmalarını uzatan büyük bir fayda sağlar.

Karbon tarihleme, mahzenin ve birinci ev aşamasının MÖ 3.080 ile 2.780 yılları arasında inşa edildiğini, ikinci aşamanın ise MÖ 2.800’den sonra kurulduğunu gösteriyor.

Evler ve mahzenin yanı sıra, yedi sıra direk deliği bulundu. Bunlar, dışarıdaki bir çitin kalıntıları olabilir. Çit, evcil hayvan yetiştiriciliğinde, peyzaj düzenlemesinde ya da insanlara veya yırtıcı hayvanlara karşı savunma amaçlı kullanılmış olabilir.

Çitin tam kapsamı ve işlevi bu kazı sezonunda netleşmese de, direk deliklerinin tarihlenmesi tamamen yeni bir bilmecenin ortaya çıkmasına yol açtı. Karbon tarihleme, çitin inşasını MÖ 3.600 ile 3.500 yılları arasına yerleştiriyor.

Bu dış direk delikleri, evlerden birkaç yüzyıl öncesine tarihlendiği için, işlevi evlerle ilgili olamaz. Yine de, bu alanın eski Falster sakinleri için uzun süredir stratejik bir değere sahip olduğunu doğruluyor.

Bir Neolitik evde kök mahzeni gibi beklenmedik bulgular, arkeolojik kazıların en heyecan verici unsurlarından biri, çünkü genellikle cevaplardan ziyade yeni sorular doğuruyorlar. Gelecekte yapılacak kazılar, Nygårdsvej mahzeninden ortaya çıkan sorulara yanıt arayacak ve Danimarka’daki erken Huni Ağızlı Çanak Çömlek Kültürü yaşamı hakkında daha net bir tablo sunabilir.

Makale: Brinch, M., Philippsen, B., Groß, D., & Kanstrup, M. (2024). Stone-Paved Cellars In The Stone Age? Archaeological Evidence For A Neolithic Subterranean Construction From Nygårdsvej 3, Falster, Denmark. Radiocarbon, 1–25. doi:10.1017/RDC.2024.79