Taş Aletlerdeki Yenilikler, Afrika’dan Göçümüzle Paralellik Taşıyor

Araştırmaya göre taş alet teknolojisindeki ilerlemeler, modern insanların farklı bölgelere yayılımı ile benzer dönemlere tarihleniyor.

Nagoya Üniversitesi Müzesi araştırmacıları tarafından yürütülen bir çalışma, Homo sapiens’in yaklaşık 50.000 ila 40.000 yıl önce Avrasya’ya yayıldığı dönemdeki kültürel evrimi hakkındaki görüşlerimizi değiştirebilecek bulgulara ulaştı. Öyle ki bu bulgular, insanlık tarihindeki bu kritik dönemde kültürel geçişlerin zamanlaması ve doğası hakkındaki geleneksel inançlara meydan okuyor.

Araştırmacıların Nature Communications’da yayınlanan taş alet teknolojisine dair içgörüleri, kültür ve teknolojide anatomik olarak modern insanların Neandertalleri ve diğer arkaik insanları geride bırakmasına izin veren bir “devrim” olduğu yönündeki yaygın görüşün daha incelikli ve karmaşık bir kültürel evrim süreci olduğunu ortaya koyuyor.

(İlgili: Suudi Arabistan’da 200.000 Yıllık Taş Aletler Keşfedildi)

Araştırma ekibi çalışmada insan evriminin iki önemli aşaması arasındaki önemli bir sınır olan Orta-Üst Paleolitik (MP-UP) kültürel geçişine odaklandı ve şu çıkarımlara ulaştı:

• Orta Paleolitik dönem (250.000 ila 40.000 yıl önce), anatomik olarak modern insanların Neandertaller ve arkaik insanlarla aynı zamanda bir arada yaşamasına tanıklık etti. Kültürel, anatomik olarak modern insanlar ve Neandertaller, çekiç benzeri bir aletle taşlara vurmayı içeren “Levallois yöntemlerini” kullanarak alet yapmak gibi benzer taş alet teknolojilerine sahipti.

• Üst Paleolitik dönem (50.000 ila 12.000 yıl önce), anatomik olarak modern insanların geniş coğrafi yayılımlar gerçekleştirdiği ve arkaik insanların soyunun tükendiği döneme denk gelir. Bu dönemde, alet teknolojisi, yiyecek elde etme, denizcilik ve süs eşyaları ile mağara sanatında sanatsal ifade gibi çeşitli alanlarda yeni kültürel unsurlar ortaya çıktı.

Günümüze kadar yaygın olarak bilim insanları, MP-UP geçişini, yeni kültürel unsurların devrim niteliğinde ortaya çıkışıyla belirginleşen ani bir değişim olarak görüyorlardı. Bunun bir örneği, Homo sapiens’te üstün bilişsel yeteneklerine yol açan ani sinirsel mutasyonuydu. Bu değişiklik Homo sapiens’in eninde sonunda diğer arkaik insanlara üstünlük sağlamalarına ve Neandertallerin neslinin tükenmesine neden olmalarına olanak tanıdı. Ancak yapılan çalışma bu paradigmaya meydan okuyor.

Çalışma kapsamında araştırmacılar, Geç Orta Paleolitik’ten Üst Paleolitik’e ve Epi-paleolitik döneme kadar altı kültürel aşamayı kapsayan 50.000 yıllık bir süre boyunca son teknolojiye sahip taş aletlerin üretkenliğini inceledi. Yenilikçi üretkenlikteki büyük artışın, Homo sapiens ‘in Avrasya’da geniş çapta yayılmasının öncesinde veya başlangıcında meydana gelmediğini keşfettiler. Aksine, bu olay onların ilk yayılmalarından sonra meydana geldi ve Erken Üst Paleolitik’te dilgicik (Çakmaktaşı ve obsidyen gibi sert taşlardan çıkartılan ve genelde eni boyunun en az iki katı olarak kabul edilen paralel kenarlı uzun, keskin parçalar) teknolojisinin gelişmesiyle aynı zamana denk geldi.

Bu sonuç, insan kültürel evriminin tek bir “devrim” yerine, birden fazla aşamayı içeren karmaşık kültürel değişim sürecini gösteriyor.

Baş araştırmacı Profesör Seiji Kadowaki’ye göre, Orta Paleolitik’ten Üst Paleolitik’e uzanan kültürel geçiş; uzun bir süre boyunca meydana gelen çeşitli yönleri ve değişiklikleri içeren karmaşık, evrimsel bir süreçti.

Kadowaki süreçle ilgili olarak, “En ileri üretkenlik açısından Homo sapiens, taş alet teknolojisindeki hızlı bir devrimin ardından Avrasya’ya yayılmaya başlamadı. Daha ziyade ‘son teknoloji’ üretkenlikteki yenilik, daha sonra, dilgicik gibi taş aletlerin minyatürleştirilmesiyle birlikte ortaya çıktı.” açıklamasını yapıyor.

Nagoya University. 7 Şubat 2024.

Makale: Kadowaki, S., Wakano, J. Y., Tamura, T., Watanabe, A., Hirose, M., Suga, E., … & Massadeh, S. (2024). Delayed increase in stone tool cutting-edge productivity at the Middle-Upper Paleolithic transition in southern Jordan. Nature Communications, 15(1), 610.