İsveç’te, İskandinavya’nın En Eski Dolmenlerinden Biri Bulundu

İsveç’te MÖ 3.500 yıllarına tarihlenen ve her iki ucunda küçük bir niş bulunan sıradışı bir dolmen ortaya çıkarıldı.

Arkeologlar, İsveç’te Falköping yakınlarındaki Tiarp’ta bir dolmen, yani taştan bir mezar odası kazdılar. Arkeologlar mezarın Neolitik dönemden bu yana el değmeden kaldığını düşünüyor. İlk analiz sonuçları, Tiarp’taki mezarın İsveç’teki en eski taş mezar odalarından biri olduğunu doğruluyor.

Arkeolog Karl-Göran Sjögren, “Bu, Erken Neolitik döneme, yaklaşık MÖ 3.500’e tarihlenen erken bir mezar” diyor. Ancak tuhaf olan, gömülen insanların iskeletlerinin bir kısmının kayıp olması.

“Kafatasları ve büyük kemikler eksik ve mezardan çıkarılmış olabilirler. Bunun gömme ritüelleriyle mi ilgili olduğunu yoksa arkasında ne olduğunu bilmiyoruz” diyor Sjögren.

(İlgili: Menga Dolmeni, Neolitik Çağın Mühendislik Başarılarından Biriydi)

Araştırmacılar mezardan çıkan materyali incelediklerinde, el-ayak kemikleri, kaburga kemiği parçaları ve dişler içerdiğini tespit ettiler. Ancak kafatasları ile uyluk ve kol kemikleri gibi daha büyük kemikler çok az.

Sjögren, “Bu, genellikle megalit mezarlarda, yani Neolitik dönemden kalma taş mezar odalarında gördüğümüzden farklı” diye açıklıyor. “Genellikle eksik olan kemikler ayak ve ellere ait daha küçük kemikler olurdu.”

Lund Üniversitesi’nde Osteoloji Profesörü olan Torbjörn Ahlström kemik buluntularını inceledi. Onun vardığı sonuç, kemiklerin bebekler ve yaşlılar da dahil olmak üzere en az 12 kişiye ait olduğu yönünde. Ancak arkeologlar henüz neden öldüklerini bilmiyorlar.

“Gömülen insanlarda herhangi bir yaralanma görmedik, bu yüzden şiddetin işin içinde olduğunu düşünmüyoruz. Ancak DNA’larını incelemeye devam ediyoruz ve bu da herhangi bir hastalıkları olup olmadığını gösterecek” diyor Sjögren.

Falköping bölgesi uzun zamandır, biraz daha geç bir dönemden, yaklaşık MÖ 3.300’den kalma çok sayıda geçit mezarıyla tanınıyor. Tarım Falbygden’e MÖ yaklaşık 4.000 yılında, yani Tiarp’taki mezarın inşa edilmesinden yaklaşık 500 yıl önce ulaştı. Büyük olasılıkla, dolmene gömülen insanlar çiftçiydi.

Sjögren, “Tahıl yetiştirerek ve hayvan besleyerek yaşıyorlardı ve süt ürünleri tüketiyorlardı” diyor.

Mezara Gömülen Kişiler Akraba Mı?

Geçen yaz yapılan kazıda, iskelet kalıntılarından elde edilen DNA da dahil olmak üzere bir dizi örnek alındı.

“İlk DNA sonuçları kemiklerdeki DNA’nın iyi korunmuş olduğunu gösteriyor. Bu, mezardaki insanlar arasındaki aile ilişkilerini yeniden yapılandırabileceğimiz anlamına geliyor ve şu anda bunun üzerinde çalışıyoruz” diyor Sjögren.

Falbygden, Neolitik dönemden kalma pek çok insan iziyle tanınıyor. Burada 250’den fazla geçit mezar, yani taş bloklardan yapılmış büyük mezarlar var.

“Ama bu dolmen daha eski. Geçit mezarlardan yaklaşık 200 ila 150 yıl daha eski, bu da onu İsveç’teki ve tüm İskandinavya’daki en eski taş mezar odalarından biri yapıyor” diyor Sjögren.

Mezarı benzersiz kılan bir başka şey daha var.

“Mezarın yapılış şekli. Her iki uçta da küçük birer niş var. Bu Falbygden’deki mezarlar için eşsiz bir özellik” diyor Karl-Göran Sjögren.

University of Gothenburg. 29 Ocak 2024.

Makale: Sjögren, K.-G., Blank, M., Ahlström, T., Axelsson, T., Dreibrodt, S., & Müller, J. (2023). Tiarp Backgården. An Early Neolithic Dolmen in Falbygden, Sweden and Early Megalithic Tombs in South Scandinavia and Northern Central Europe. Journal of Neolithic Archaeology, 25, 213–242.