Viktorya Dönemi Elbisesine Gizlenmiş Şifreli Mesaj Çözüldü 

2013 yılında bir antika pazarından satın alınan 19. yüzyıla ait ipek elbisenin içine gizlenmiş şifreli mesaj nihayet çözüldü.

Bu giysinin sırrı, kripto analistlerini uzun süredir meşgul ediyordu. Yaklaşık 10 yıl boyunca çözülmeyi bekleyen bu gizemin ardındaki gerçek nihayet ortaya çıktı. Artık bu elbisenin içindeki tuhaf mesajın gerçekte ne ifade ettiğini ve muhtemelen ne zaman yazıldığını biliyoruz.

Hayal edin: Antika ürünler satan bir giyim mağazasına gittiniz ve Viktorya döneminden kalma bir kostüm satın aldınız. Evinize gidip elbiseyi incelediğinizde içerisinde güçlü bir şekilde şifrelenmiş, deşifre edilemeyen bir mesaj barındırdığını fark ettiniz. Hepimiz bu tarz bir durumla karşılaşabiliriz değil mi?

(İlgili: Antik Astronomun El Yazması Sonunda Deşifre Edildi)

Aslında bu hayal, 2013 yılında Maine’deki antika pazarından 19. yüzyıldan kalma ipek bir elbise satın alan arkeolojik küratör Sara Rivers-Cofield için gerçek oldu. Elbisenin içinde sakladığı kod 10 yıl boyunca onu çözme çabalarına meydan okudu. Nihayet bir araştırmacı bu kodu çözdü. Hatta, muhtelemen, kodun yazıldığı günü de kesin olarak belirledi.

İpek Elbise Kriptogramı Vakası

Rivers-Cofield’in belirttiğine göre, iki parçalı bronz renkli elbise muhtemelen 1880’lerin ortalarına tarihleniyor. Bu tür buluntular eski kıyafet arayanlar için alışılmadık olsa da Cofield’in elbisenin içinde bulduğu şey alışılmadık olmanın da ötesindeydi. Rivers-Cofield, elbisenin ulaşılması zor bir noktasına dikilmiş gizli bir cebi olduğunu ve bu cebe yalnızca “etek üstünde bulunan ve pek de göze çarpmayan bir yırtmaçtan” erişilebildiğini açıkladı.

Rivers-Cofield bununla ilgili olarak, “Cep açıklığı üst etek tarafından tamamen gizlenmiş; yani, cebe ulaşmak için dökümlü ipeği yukarı kaldırmanız, pamuklu alt eteği ortaya çıkarmanız ve genel olarak elbisenin tüm görünümü bozmanız gerekir.” diyor.

Cebin içinde yaklaşık iki düzine satırdan oluşan tutarsız metnin bulunduğu buruşuk bir kâğıt öbeği vardı. Metnin örnekleri arasında “Bismark Omit leafage para bankası (Bismark Omit leafage buck bank) ” ve “Paul Ramify loamy olayı sahte yeni olay (Paul Ramify loamy event false new event)” gibi ifadeler yer alıyordu.

Bu ifadeler açıkça şifreli bir mesajdı. Peki ama bu cümleler ne anlama geliyordu?

On yıl boyunca çeşitli dedektifler, amatör ve profesyonel şifre kırıcılar bu karmaşık gizemi çözmeye çalıştı. Ancak hiçbiri başarılı olamadı. “İpek elbise kriptogramı” olarak bilinen şaşırtıcı mesajlar o kadar kötü şöhretliydi ki, dünyadaki çözülememiş ilk 50 kod ve şifre arasında yer aldı. Ancak sonunda birisi bu mesajın süslü gizemini çözdü ve sırlarını açığa çıkardı.  

Elbisedeki Mesajın Gizemi Çözüldü

Kanada’da bulunan Manitoba Üniversitesi’nde bir bilgisayar analisti olan Wayne Chan, kodu çözdü ve yazıldığı en olası günü de belirledi.

“İpek Elbise kriptogramı ilk kez internette yayınlandığında, barındırdığı gizemli mesajların içeriği hakkında çok sayıda teori ortaya atıldı. Bunlar gizli casus mesajları mıydı? Yasadışı kumarla mı ilgiliydiler?” Chan, yeni yayınlanan makalesinde gizemli mesajların içeriğini açıkladı.

İçerik kuşkusuz spekülasyonların hepsinden daha sıradan, ancak yine de oldukça havalıydı.

Mesajın o dönemde Birleşik Devletler Ordusu ve Hava Bürosu tarafından kullanılan bir telgraf koduyla kaydedilmiş meteorolojik gözlemleri gizlediği ortaya çıktı. Telgraf mesajları ucuz değildi ve her kelime birkaç dolara mal olabiliyordu. Dolayısıyla bu, bütçeyi zorlamadan şehir tahminleri hakkında bilgi aktarmanın uygun maliyetli bir yoluydu.

Chan mesajların içeriği hakkında, “İpek Elbise kriptogramında deşifre edilen hava durumu gözlemleri, telgrafın operasyonel meteorolojinin ilerlemesinde önemli bir rol oynadığı bir dönemi temsil ediyor. Tarihte ilk kez, uzak konumlardan yapılan gözlemler hızla yayılıp, derlenebiliyor ve analiz edilerek tüm bir ulus genelinde hava durumunun bir özeti sağlanabiliyordu. Ayrıca bölgesel hava tahminlerinin yapılmasına olanak tanınıyordu.” diyor.

İlginç bir şekilde, bu kod yalnızca ulusal hava durumu haritaları oluşturmak için kullanan seçilmiş bir grup hükümet yetkilisi tarafından kullanıldı.

Chan’e göre kodun kendisi 1887 yılında kabul edilmiş ve Baş İşaret Subayı A.W. Greely tarafından geliştirilmişti. Kod, kullanıcıların ortalama altı kelimeyle tam bir rapor iletmesine olanak tanıyordu ki bu da son derece verimliydi. Kod aynı zamanda bu konuda eğitim almış biri tarafından görüldüğü yerde okunabiliyordu. Ki bu da daha karmaşık olan önceki kodlardan farklıydı.

Chan kodlar hakkında, “Birkaç yılda bir, bazen de önemli revizyonlarla yeni hava durumu kod kitapları yayınlanıyordu. 1888 ile yılları arasında 1900 arasına yayılan baskılar 1889, 1892 ve 1896’da yayınlandı. Son iki kod kitabı, 1891’de Sinyal Servisi’nden devralınan ABD Hava Durumu Bürosu tarafından yayınlandı.” açıklamasını yapıyor.

Siz de gizemi kendiniz çözmek istiyorsanız kod kitabına erişebilirsiniz.

Chan’in çalışması, açıklanan koşullar için ABD ve Kanada’dan alınan ulusal hava durumu verilerini inceleyerek mesajın büyük olasılıkla yazıldığı günü de tespit edebildi: 27 Mayıs 1888. Ancak bu hikâyeyi çevreleyen pek çok soru için hâlâ cevap aranıyor.

Mesela bunu yazan kişi kimdi? Neden bu bilgiyi bu kadar ayrıntılı bir şekilde gizlemek zorunda kaldılar? Ya da bronz renkli elbise tenlerine yakışmış mıydı?

Son iki sorunun cevabını asla öğrenemeyebiliriz. Ancak Chan ilkini çözmek için uzun bir yol kat etti.

O yıllarda yerel hava tahminleri muhtemelen operatör olarak kadınların istihdam edilmediği Washington DC’deki Savaş Bakanlığı telgraf odasında toplanıyordu. Ancak o yıllarda kadınlar kâtip, kopist, daktilograf veya kitap ciltleyici gibi pozisyonlarda görev alıyordu.  

Chan, “Bu nedenle, büro personelinin şifreli mesajları ele almış olması ve elbisenin sahibinin de bunlardan biri olması oldukça muhtemel” diyor.

Elbisenin isim etiketinde “Bennett” yazıyor. 1888 Sinyal Servisi yıllık raporu sayesinde, bir “Bayan Mary C. Bennett”in o dönemde Fairview, Fulton County, Illinois’de gönüllü hava durumu gözlemcisi olarak çalıştığını biliyoruz. Peki bu elbisenin gizemli sahibi olabilir mi?

Yanıt şimdilik belirsizliğini koruyor. Ancak Chan araştırmaları sonucunda ilginç bir şeyi tespit etti. Kodlu mesajdaki hava durumu gözlemlerinin tarihi aslında Mary Bennett’in doğum gününe aitti. Bu bir tesadüf mü? Muhtemelen, ama bu yine de gerçekten eğlenceli.

IFL Science. 20 Aralık 2023.

Makale: Chan, W. S. (2023). Breaking the Silk Dress cryptogram. Cryptologia, 1-40.