Perre Antik Kenti: Adıyaman’da Kayalara Oyulmuş Bir Kent

Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Adıyaman, Anadolu’nun en eski yerleşimlerinden biri. Bu zengin tarih, Adıyaman’ın hemen yanı başında, Örenli mahallesinde karşımıza çıkıyor: Perre Antik Kenti.

Eski kaynaklarda Me’arath gazze Pörön, Mezopotamya’da ise Pirin ve Perin olarak bilinen Perre Antik Kenti, Kommagene Krallığı’nın beş büyük kentinden biriydi. Daha sonra Roma İmparatorluğu’nun da önemli bir yerel merkezi olduğunu biliyoruz. Adıyaman’a 5 km uzaklıkta, Örenli mahallesi sınırları içersinde yer alan antik kent, Melitene’yi (günümüz Malatya’sı) başkent Samosata’ya (Samsat) bağlayan yol güzergahı üzerinde olması nedeniyle geçmişte jeopolitik bir öneme sahipti. 

Hierapolis, yani “Kutsal Şehir” olarak da anılan Perre, MS 325 yılında Nicaea’da (İznik) toplanan İncil konsiline, Piskopos İoannes Perdos yönetimindeki Persidas eyaletinin bir şehri olarak katılım göstermiş. Ayrıca, MS 433 yılına tarihlenen bir mektupta, Perre’de bulunan bazı önemli piskoposlardan bahsedilmesi kentin dinsel açıdan da önemli bir merkez olduğunu gösteriyor. 

Antik Roma kaynaklarında ise kentin suyunun güzelliğinden bahsedilir ve kervanlar, yolcular ve ordular tarafından dinlenme yeri olarak kullanıldığı geçer. Bahsedilen suyun aktığı Roma Çeşmesi hala kullanılıyor. En dikkat çeken kalıntılar ise Örenli mahallesi girişinde yer alan Kaya Mezarları. Dönemin ölü gömme geleneklerini yansıtmak için günümüzde cam tabutlar içinde silikon manken ve iskeletlerden oluşan bir teşhir bulunuyor. Bu tabutların içine iskeletlerin yanı sıra dönemin seramikleri ve bireylerin özel eşyaları da yerleştirilmiş.

Perre Antik Kenti üzerinde yer alan Örenli Mahallesi ve çevresinin ana geçim kaynağı 1950’li yıllara kadar bağcılıktı ve yaklaşık 1700 yıl öncesinde bağcılığın antik kent için de başlıca geçim kaynağı olduğu anlaşılıyor. Ören yerinin bir diğer özelliği taş ocağı olarak kullanılmış olması.

Roma döneminin izlerini taşıyan antik kentte aynı zamanda iki mozaik de ortaya çıkarıldı. 2009’daki kazılarda bulunan ve 1500 yıl öncesine tarihlendirilen 155 metrekarelik mozaikte, yaban keçileri ve otlayan çeşitli hayvanlar, baklava ve kalp motifleri görülüyor. 2022’de ortaya çıkarılan 12 metrekarelik mozaik ise 1800 yıl önceye tarihlendiriliyor.

Perre Antik Kenti’nde Adıyaman Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kahraman Yağız’ın bilimsel koordinatörlüğündeki kazı çalışmaları devam ediyor.