Fransız Devrimi Bize Enflasyon Hakkında Neler Öğretiyor?

200 yılı aşkın bir süre sonra, tarihçiler halen Fransız Devrimi’nden beklenmedik bilgiler toplamaya çalışıyorlar- despotluk da özgürlükle ilgili değil- daha çok enflasyonla ilgili. 

El Paso’daki Teksas Üniversitesi’nden doçent Louis Rouanet, “Fransız Devrimi döneminde, ilk modern hiperenflasyon yaşandı. Her ne kadar 200 yıldan daha fazla bir süre önce gerçekleşmiş olsa da, günümüzle ilişkili dersler içeriyor.” diyor.

Rouanet, European Economic Review dergisinde yayımlanan “Assignats or death: The politics and dynamics of hyperinflation in revolutionary France” adlı yeni çalışmanın başyazarlığını yapıyor. El Paso Teksas Üniveristesi Ekonomi ve Finans Bölümü öğretim üyesi olan Rouanet, ekonomi tarihi konusunda uzman ve Fransız Devrimi dönemi hakkında uzmanlık yapıyor. Çalışma, hızlı ve olağandışı fiyat artışlarının yaşandığı bir dönem anlamına gelen ve parasal bir olgu olan hiperenflasyonu anlamak için yeni bir çerçeve geliştiriyor. 

(İlgili: Tarihteki En Kötü 5 Finansal Felaket)

Rouanet’in analizi, Mayıs 1794 ile Mayıs 1796 tarihleri arasında ortaya çıkan, Fransız devrimci hükümetlerin assignat adı verilen bir kağıt para birimini piyasaya sürme kararlarının yüksek enflasyona yol açtığı senaryoyu açıklamada, siyasal istikrarsızlığın ve değişken kamu beklentilerinin anahtar rol oynadığını gösterdi.

Fiyat seviyelerinin ayda yüzde 50’den fazla artışı, zaten istikrarsız olan ekonomik durumu daha da karmaşık hale getirdi. Döviz sirkülasyonu esasen, otoritesi devrim süreci boyunca gitgide azalan ve Jakobenler olarak bilinen bir siyasi grup tarafından destekleniyordu. 

Rouanet, Fransız Devrimi’nin 18. yüzyılın sonlarında, halkın feodal kurumlara olan aşırı memnuniyetsizliğinin devrime dönüşmesiyle başladığını söylüyor. Bu anlaşmazlık, Fransız hükümetini yeniden şekillendirdi ve kralın en tepeye, soylular ve din adamlarının onun altına, köylülerin ise en alta yerleştirildiği hiyerarşik bir hükümet sistemi olan feodal sistemin sona ermesine neden oldu. 

Devrim sırasında hükümet iflas etti ve Katolik Kilisesi’nin elinde bulunan önemli miktarda arazi ve varlığı satmak amacıyla kamulaştırdı. Ancak araziyi, alacaklılara borcu ödeyebilecek kadar hızlı satamadı. Satın alımları teşvik edebilmek için hükümet, assignat adı verilen bir kağıt para birimini piyasaya sürdü. Enflasyonu önlemek için devrimci yetkililer, assignatı tedavülden kaldıracaklarına ve arazi satın almak için kullanıldıklarında banknotları yakacaklarına dair söz verdiler, fakat bu söz her zaman yerine getirilmedi, bu da toplumda güvensizliğe yol açtı. 

Aynı zamanda, Jakoben partisinin gücü de zayıflıyordu. Paris’teki başarısız ayaklanmalar ve Direktuvar olarak bilinen yeni bir rejimin kurulmasıyla birlikte, assignat para biriminin temel itici güçleri de değer kaybetmeye başlamıştı. 

Rouanet’e göre siyasal istikrarsızlık, toplumsal güvensizlik ile birleştiğinde, assignat harcama konusunda ani ve yoğun bir talep oluşumuna yol açtı ve bu da hiperenflasyona neden oldu. Araştırma, değişken beklentiler ve toplumun enflasyon hakkındaki beklentisinin, mevcut enflasyonu oluşturmada birlikte rol oynamış olabileceğini gösteriyor. 

Rouanet, “Araştırmam, sağlam mali düzenlemelerin ve istikrarlı fiyatlara yönelik güçlü bir siyasal kararlılığın önemine işaret ediyor. Fransız Devrimi sırasında olduğu gibi para arzının siyasallaştırılması, para talebinin ve fiyatların istikrarsızlığını artırıyor, bu da ekonomik hayatı daha az öngörülebilir hale getiriyor.” diyor.  

Woody L. Hunt İşletme Fakültesi’nin geçici dekanı ve aynı zamanda pazarlama profesörü olan John Hadjimarcou, “Bu muhteşem araştırma, kamuoyunun para politikası ve sonuçlarını nasıl şekillendirebileceğine dair önemli bilgiler sağlıyor.” diyor.

University of Texas at El Paso. 18 Eylül 2023.

Makale: Bryan P. Cutsinger, Louis Rouanet, Joshua S. Ingber. 2023. Assignats or death: The politics and dynamics of hyperinflation in revolutionary France. European Economic Review.