Antik Mısırlılar Kardeşleriyle ve Çocuklarıyla mı Evleniyordu?

II. Ramses kızıyla evlendi ve VII. Kleopatra erkek kardeşiyle evlendi, peki kraliyet ve halk arasında aile içi evlilik ne kadar yaygındı?

Antik Mısır kraliyet ailesinin aile içi evlendiği, firavunların kardeşleriyle ve hatta bazen çocuklarıla evlendiği sık sık söylenir. Peki bu iddianın doğruluk payı var mı?

Cevap evet: Antik Mısır’da hem kraliyet hem de kraliyet üyesi olmayan insanlar akrabalarıyla evlendi, ancak ayrıntılar döneme ve sınıfa göre değişiyor.

Genel nüfus arasında, erkek-kız kardeş evlilikleri, Romalıların Mısır’ı kontrol ettiği dönemde (MÖ 30’dan MS 395’e kadar) sık sık meydana geliyordu; ancak eski kayıtlara göre, daha önceki dönemlerde bu evlilikler daha nadirdi. Bu arada, eski Mısır kraliyet üyeleri bazen kardeşleriyle evleniyordu; bu, dini inançları yansıtıyor olabilecek bir uygulamaydı ve firavunlar bazen kendi kızlarıyla evleniyordu.

(İlgili: Büyük Sfenks’i Kim İnşa Etti ve Burnunu Kim Kırdı?)

Mısırbilim alanında doktora sahibi Marcelo Campagno, Eski Mısır’da ensest sorununun akademisyenler arasında pek çok tartışmaya yol açtığını söylüyor.

Kardeşleriyle evli olan Mısırlı hükümdarların örnekleri arasında, kız kardeşi Neferu ile evli olan I. Senwosret (MÖ 1961’den MÖ 1917’ye kadar hüküm sürdü); Kız kardeşi Ahmose-Meritamun ile evli olan I. Amenhotep (MÖ 1525’ten MÖ 1504’e kadar hüküm sürdü); ve öldürülmeden önce kardeşi XIV. Ptolemaios ile evli olan VII. Kleopatra (MÖ 51 ila MÖ 30 yılları arasında hüküm sürdü) var.

Firavunların kızlarıyla evlendiği örnekler de var: II. Ramses (MÖ 1279’dan MÖ 1213’e kadar hüküm sürdü) kızlarından Meritamen’i eş olarak aldı.

Mısır’daki firavunların genellikle birden fazla eşi ve cariyesi vardı ve ensest evliliklerden bazen çocuk da doğuyordu.

Zahi Hawass ve meslektaşlarının liderliğindeki bir ekibin JAMA dergisinde yayımlanan 2010 tarihli bir makalesinde olduğu gibi bazı akademisyenler, akraba evliliğinin Tutankamon’un tıbbi sorunlarına katkıda bulunduğunu öne sürdüler.

Kardeş evliliği

Mısır’daki pek çok kraliyet üyesi, birbirleriyle evli kardeşler olan iki Mısır tanrısı olan Osiris ve İsis’in uygulamalarını taklit etmek için kardeş evliliği yaptı.

Birmingham Üniversitesi’nde Mısırbilim alanında öğretim görevlisi olan Leire Olabarria, “Osiris, Mısır dininin en önemli tanrılarından biriydi. Eşi İsis, bazı eski Mısır kozmogonilerine göre aynı zamanda onun kız kardeşiydi. Bu yüzden kraliyet ailesi, Osiris ve İsis’i taklit etmek ve tanrı imajlarını yeryüzünde sürdürmek için yakın akraba evliliği yaptı.” diyor.

Campagno, Osiris-İsis evliliğinin, kardeş evliliğinin Mısır kraliyet ailesi tarafından neden uygulandığını açıklamaya yardımcı olduğunu söylüyor.

Uzmanlar, kraliyet ailesi dışında yaşayanlar arasındaki kardeş evliliğinin, kayıtların çok sayıda kardeş evliliği olduğunu gösterdiği Roma yönetimi dönemine kadar yaygınlaşmadığını söylüyor.

Ancak Olabarria, Mısırca kelimelerin kullanımındaki değişiklikler nedeniyle Yeni Krallık’ın başlangıcından sonra (MÖ 1550 ila MÖ 1070 arası) kardeş evliliğini tespit etmenin zor olabileceği konusunda uyarıyor. Örneğin ‘snt’ terimi genellikle ‘kız kardeş’ olarak tercüme edilir ancak Yeni Krallık’ta eş veya sevgili için de kullanılmaya başlandı.

Mısır’da Roma yönetimi

Roma yönetimi sırasında kardeş evliliklerinin sayısının neden arttığı bir tartışma konusu. Basel Üniversitesi’nde eski uygarlıklar profesörü Sabine Huebner, “Roma Mısır’ında Aile: Kuşaklar Arası Dayanışma ve Çatışmaya Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım” (Cambridge University Press, 2013) adlı kitabında, bu kardeş evliliklerinin çoğunun, aslında evlilikten kısa bir süre önce karısının ailesine evlat edinilen bir adamla olabileceğini yazdı.

Oğulları olmayan ebeveynler bu düzenlemeyi istemiş olabilirdi, çünkü bu, kızlarının ayrılması yerine kocanın evlerine taşınması anlamına gelecekti. Huebner, bu durumun ebeveynlerin yaşlandıkça mali istikrarı açısından da önemli olacağını yazdı. Bu resmi olarak damadı evlat edinme uygulaması, Yunanistan da dahil olmak üzere diğer antik toplumlarda da görüldü.

Huebner, damadın evlat edinilmesinin, Roma Mısır’ında kardeş evliliğinin neden bu kadar sık görüldüğünün en iyi açıklaması olduğunu söylüyor. “Bana öyle geliyor ki bu, Roma dönemi Mısır toplumunu, insanlık tarihinde öz kardeş evliliklerinin sıradan insanlar arasında geniş çapta ve düzenli olarak kutlandığı tek örnek olarak ilan etmekten daha bariz bir durum gibi görünüyor.”

Bazı akademisyenler, evlat edinmenin, kardeş evliliğinin Roma Mısır’ında neden sık görüldüğünü açıklayabileceğinden emin değiller. Princeton Üniversitesi’nde klasikler profesörü olan Brent Shaw, “Mısır evlilik sözleşmelerindeki ifadeler (‘aynı anne ve aynı babanın oğlu ve kızı’) bu durumların tümünde evlat edinme uygulamasını oldukça sağlam bir şekilde eliyor.” diyor.

Kardeş evliliklerinin Roma Mısır’ında neden sıklıkla gerçekleştiğine dair başka olası açıklamalar da var. Olabarria, olasılıklardan birinin, ebeveynlerin, öldüklerinde mal ve servetin eskisi kadar bölünmemesi için bunu teşvik etmiş olmaları olduğunu söylüyor.

Campagno, bu uygulamanın büyük ölçüde Yunan asıllı nüfusun bazı kısımlarında meydana geldiğini belirtiyor. Olabarria ise, kardeş evliliğinin, Yunan kökenli Mısırlılar için bir tür kimlik göstergesi olarak kullanılmış olabileceğini söylüyor.

Live Science. 26 Ağustos 2023.