Avrupa’da Bilinmeyen Bir Buzul Çağı Soyu Keşfedildi

Avrupa’daki buzul çağı avcı-toplayıcılarının genetiğine bakan geniş kapsamlı çalışma, Fournol adlı bilinmeyen bir soyu ortaya çıkardı.

Daha önce bilinmeyen bir soy, son buzul çağının en soğuk kısımlarında hayatta kalmıştı, ancak Avrupa yaklaşık 15.000 yıl önce başlayan bir ısınma döneminden geçtiğinde yok oldu.

Keşif, buzul çağındaki Avrupalı avcı-toplayıcıların genetik yapısına bakmak için yapılmış en büyük çalışmadan geliyor.

(İlgili: Dünyanın İlk Çiftçilerinin Genetik Kökenleri Netleşiyor)

Son 100.000 yılın büyük bir bölümünde buzullar Avrupa’nın çoğunu kaplıyordu. Yaklaşık 45.000 yıl öncesinden başlayarak, avcı toplayıcılar, son buzul çağının en soğuk kısmı olan Son Buzul Maksimumu (kabaca 25.000 ila 19.000 yıl önce) sırasında zorlanarak Afrika’dan Yakın Doğu üzerinden Avrupa’ya gelmeye başladılar.

Arkeologlar, bu insanların geride bıraktıkları eserlerden Avrupa’daki ilk modern insanı biliyorlar. Bununla birlikte, bu erken kültürlerden çok az insan fosili günümüze kadar kaldı. Bu eski insanların nasıl göç ettikleri ve birbirleriyle nasıl ilişkili oldukları hakkında çok az şey biliniyor.

Bilim insanları, bu eski döneme ışık tutmak için tarih öncesi Avrupa avcı-toplayıcı genomlarının bilinen en büyük veri tabanını topladılar. 35.000 ila 5.000 yıl önce Avrasya’da 34 ülkede yaşayan 356 eski avcı-toplayıcının genomlarını analiz ettiler. Bu, 116 kişiden elde edilen yeni verileri de içeriyordu.

Araştırmacılar, beklenmedik bir şekilde, yaklaşık 33.000 ila 26.000 yıl önce Avrupa’da yaygın olan Gravettian kültürünün, benzer silahlar kullanmasına ve benzer sanat eserleri üretmesine rağmen, genetik olarak farklı iki gruptan oluştuğunu keşfettiler. Tübingen Üniversitesi’nde bir paleogenetikçi olan çalışmanın baş yazarı Cosimo Posth, bunun bir sürpriz olduğunu söylüyor.

Bu genetik kümeyle ilişkili bilinen en eski yer olan bir Fransa bölgesine ithafen Fournol olarak adlandırılan, daha önce bilinmeyen bir Gravettian soyu, günümüzdeki Fransa ve İspanya olan bölgede yaşıyordu. Bir Çek bölgesine ithafen Věstonice olarak adlandırılan başka bir soy ise, günümüzün Çek Cumhuriyeti ve İtalya’sına uzanıyordu.

Fournol, Avrupa’nın bilinen en eski avcı-toplayıcı kültürü olan ve yaklaşık 43.000 ila 33.000 yıl öncesine dayanan Aurignacianlardan geliyordu. Buna karşılık, Věstonice, Aurignacianların çağdaşları olan, şu anda Batı Rusya olan yerin daha doğusundaki Kostenki ve Sunghir gruplarından geliyordu.

Bu iki soy arasında bazı kültürel farklılıklar vardı. Araştırmacılar, örneğin, Fournol halkının ölülerini mağaralara gömdüğünü ve bazen ölümden sonra ritüel olarak kemikleri kesmiş olabileceğini söylüyor. Buna karşılık, Věstonice ölülerini cenaze eşyaları, kişisel süs eşyaları ve kırmızı mineral aşı boyası ile açık havaya veya mağara alanlarına gömdü.

Yeni genom araştırması, Fournol ve Věstonice soylarının, kendilerinden sonra gelen bazı soylardan daha koyu ten ve göz rengine sahip olabileceğini öne sürüyor. Ancak Posth, “tam olarak ten ve göz renklerini bilmenin mümkün olmadığı, çünkü bu özelliklerin diğer birçok genden etkilenebileceği” konusunda uyarıyor.

Fournol soyunun genetik imzası, en az 20.000 yıl süren Son Buzul Maksimumundan sağ çıktı. Onların torunları, Son Buzul Maksimumu sırasında şu anda İspanya ve güney Fransa olarak bilinen bölgeye sığındı ve daha sonra kuzeydoğu Avrupa’nın geri kalanına yayıldı.

Buna karşılık, Věstonice soyu yok oldu. Daha önce bilim insanları, Son Buzul Maksimumu sırasında İtalyan yarımadasının Gravettianlar için bir sığınak olduğunu düşünüyorlardı ve oradaki insanlar, buzullar geri çekildikten sonra sonunda Epi-gravettian kültürünü oluşturdular. Ancak yeni bulgular, Son Buzul Maksimumundan sonra Věstonice’in genetik olarak saptanabilir olmadığını gösteriyor. Bunun yerine, yeni çalışma, Epi-gravettianların aslında 17.000 yıl önce İtalya’ya giren Balkan gruplarından geldiğini gösteriyor.

Çalışmaya dahil olmayan Paul Sabatier Üniversitesi’nde moleküler arkeolog olan Ludovic Orlando, “Son Buzul Maksimumundan hemen sonra, İtalyan yarımadasında yaşayan insan gruplarının genetik yapısı önemli ölçüde değişti.” diyor.

Yaklaşık 14.000 yıl öncesinden başlayarak, Epi-gravettianlar güneyden Avrupa’nın geri kalanına yayıldı ve kısmen Fournol’dan gelen Magdalenianların yerini aldı. Magdalenianlar bozkırda yaşayan ren geyiklerini avlarken, Epi-gravettianlar orman avında uzmanlaştı. Posth, ani bir ısınma olayının, ormanların bir zamanlar bozkır olan Avrupa’ya yayılmasına yardımcı olduğunu ve Epi-gravettianların da kuzeye doğru ilerlediğini söylüyor.

Live Science. 1 Mart 2023.

Makale: Posth, C., Yu, H., Ghalichi, A. et al. (2023). Palaeogenomics of Upper Palaeolithic to Neolithic European hunter-gatherers. Nature 615, 117–126.