Dinozor Dişleri, Ne Yemediklerini Anlatıyor

İlk kez, Allosaurus ve T. rex gibi büyük theropodların beslenme alışkanlıklarını anlamak için dental mikro aşınma doku analizi kullanıldı.

Dinozorların gerçekte ne tükettikleri, dişlerindeki izlerden bilinebilir. Araştırmacılar, tek tek dişlerin üç boyutlu fotoğraflarını çekerek ve içlerine kazınan izlerin modelini inceleyerek, hangi dinozorların sıklıkla sert kemikler yemiş olabileceğini ve hangilerinin daha yumuşak yiyecekler tüketmiş ve avlanmış olabileceğini belirleyebilir.

Bu teknik, paleontoloji için yeni bir araştırma alanı açarak, yalnızca dinozorları değil, yaşadıkları çevreyi ve toplulukları da daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor.

T. rex, “Fantasia” ve “Jurassic Park” gibi filmlerde avının peşine düşüp hepsini bütün olarak tüketen korkunç bir zirve yırtıcı olarak tasvir edildi. Peki bu ünlü dinozor ne sıklıkla gerçekten kemik yiyordu ? Peki ya ondan çok önce var olan diğer yırtıcı dinozorlar? 

(İlgili: İlk Dinozorların Menüsünde Ne Vardı?)

Araştırmacıla , neyin ne olduğunu daha iyi anlamak için 100 milyon yıldan daha eski dinozor dişlerinde topografik diş aşınmasını mikroskobik ayrıntılarla incelemek için bir tarama tekniği olan diş mikro aşınma doku analizini (DMTA) kullandılar.

Frontier Sciences Enstitüsü’nden doktora sonrası araştırmacı Daniela Winkler, “Her ikisi de theropod türü olan eski Allosaurus’a (Jura döneminden, 201 milyondan 145 milyon yıl öncesine kadar) kıyasla tiranozorlarda (Kretase döneminden, 145 milyon ila 66 milyon yıl önce) farklı beslenme davranışlarına dair kanıt bulmak için DMTA’yı kullanıp kullanamayacağımızı test etmek istedik.” diyor.

Tyrannosauridlerin kemikleri kırabileceğini ve onları yiyebileceğini önceki araştırmalardan zaten biliyorduk (dışkıları ve kemik üzerindeki ısırık izleri üzerine yapılan çalışmalardan). Ancak Allosaurlar çok daha yaşlı ve onlar hakkında çok az şey biliniyor.

DMTA yöntemi esas olarak memeli dişlerini incelemek için kullanılmıştı, bu nedenle theropodları incelemek için ilk kez kullanıldı. Aynı Tokyo Üniversitesi araştırma ekibi, kısa bir süre önce, uzun boyunları ve kuyruklarıyla tanınan Japon sauropod dinozorlarında DMTA üzerine bir araştırmaya öncülük etti.

Diş yüzeyinin 100 mikrometreye 100 mikrometre (milimetrenin onda biri) boyutunda çok küçük bir ölçekte yüksek çözünürlüklü bir 3B görüntüsü alındı. Daha sonra görüntüyü analiz etmek için 50 adede kadar yüzey dokusu parametresi kullanıldı; örneğin aşınma izlerinin pürüzlülüğü, derinliği ve karmaşıklığı. Karmaşıklık önemliyse, yani farklı boyutlarda çok sayıda iz varsa bu, kemik gibi sert bir gıdalarla beslenmenin göstergesiydi. Bununla birlikte, karmaşıklık düşükse, yani izler daha düzenliyse, benzer boyuttaysa ve üst üste binmiyorsa bu, et gibi yumuşak gıdalarla beslemeyle ilişkiliydi.

Ekip, karşılaştırma olarak kullanılan theropod dinozorlardan 34 ve timsahlardan 14 olmak üzere toplamda 48 dişi inceledi. Ekip, Kanada, ABD, Arjantin ve Avrupa’daki doğal tarih müzeleri tarafından sağlanan ödünç alımlar sayesinde orijinal fosilleşmiş dişleri inceleyebildi ve yüksek çözünürlüklü silikon kalıpları alabildi.

Frontier Sciences Enstitüsü’nden Öğretim Görevlisi Mugino Kubo, “Aslında 2010 yılında dinozorların diş mikro aşınması araştırmasına başladık. Dr. Tai Kubo ve ben dinozorların ve onların Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa ve tabii ki Asya’daki çağdaşlarının diş kalıplarını toplamaya başladık. Daniela laboratuvarıma katıldığından beri etobur dinozorları daha geniş bir şekilde karşılaştırmak için bu kalıpları kullandık.” diyor.

Dünyanın dört bir yanındaki üniversitelerden numune toplayabilmeye bağlı olduklarını belirten Winkler, bu araştırmayı pandemi sırasında yürütmenin özellikle zor olduğunu söylüyor. Bu kez, örneklem büyüklüğü o kadar büyük olmayabilir, ancak bu bir başlangıç ​​noktası.

Winkler, şaşırtıcı buldukları şeyin, tiranozorların kemik yediklerini bilmelerine rağmen, ne Allosaurus’ta ne de tiranozoridlerde çok fazla kemik kırma davranışına dair kanıt bulamamaları olduğunu söylüyor. Bu beklenmedik sonucun birkaç nedeni olabilir. Tyrannosaurus kemik yiyebilse de, bu daha önce düşünülenden daha az yaygın olabilir. Ayrıca, ekip iyi korunmuş dişler kullanmak zorundaydı, bu nedenle bu çalışmanın dışında bırakılan aşırı derecede hasar görmüş dişler bu durumda olabilir.

Ekibin hem dinozorlarda hem de timsahlarda bulduğu bir şey, yavrular ve yetişkinler arasında göze çarpan bir farktı. Winkler, “İki genç dinozor örneğini, bir Allosaurus ve bir tyrannosauridi analiz ettiğimizde, yeme alışkanlıklarının ve davranışlarının yetişkinlerinkinden önemli ölçüde farklı olduğunu keşfettik. Genç dişlerinde daha fazla aşınma olduğunu bulduk, bu da artıkları yedikleri için leşler ile daha sık beslenmeleri gerektiği anlamına gelebilir.” diyor.

“Yavru timsahlarda da farklı beslenme davranışlarını tespit edebildik; Ancak bu sefer tam tersi oldu. Yetişkin timsahların, daha büyük omurgalılar gibi daha sert yiyecekler yemekten daha fazla diş aşınması olurken, genç timsahların böcekler gibi daha yumuşak yiyecekler yemekten daha az diş aşınması vardı.” 

Winkler’e göre dinozorlarla ilgili bir sonraki adım, büyük ihtimalle ekibin de üzerinde çalıştığı uzun boyunlu sauropodlara daha yakından bakmak olacak. Ama şimdilik çok çok daha küçük bir şeyle deney yapıyor: cırcır böcekleri. Böceklerin ağızları küçücük olabilir ve dişleri olmayabilir, ancak araştırmacılar aynı tekniği kullanarak hala ağız aşınmasına dair kanıt bulup bulamayacaklarını görmek istiyorlar.

Winkler, “DMTA yöntemini kullanarak, soyu tükenmiş hayvanların diyetlerini yeniden yapılandırabilir ve soyu tükenmiş ekosistemler, paleoekoloji ve paleoiklim ile bunların günümüzden nasıl farklılaştığı hakkında sonuçlar çıkarabiliriz. Ancak merak da bu çalışmada bir faktör. Dinozorların gerçekte nasıl olduklarına ve milyonlarca yıl önce nasıl yaşadıklarına dair daha net bir görüntü oluşturmak istiyoruz.” diyor.

University of Tokyo. 9 Aralık 2022.

Makale: Winkler, D. E., Kubo, T., Kubo, M. O., Kaiser, T. M., & Tütken, T. (2022). First application of dental microwear texture analysis to infer theropod feeding ecology. Palaeontology, 65(6), e12632.