Modern İnsan ve Neandertal Beyninde Çarpıcı Farklar

Sonuçların, modern insanın bilişsel olarak Neandertallerden daha iyi olduğuna dair ilk ikna edici kanıt olduğuna inanılıyor.

Neandertaller uzun zamandır bizim aptal, haydut kuzenlerimiz olarak tasvir ediliyor. Şimdi ise çığır açan araştırmalar – bu klişeyi doğrulamasa da – modern insan ve Neandertallerin beyin gelişimindeki çarpıcı farklılıkları ortaya çıkardı.

Çalışma, farelere, dağ gelinciklerine ve insan kök hücrelerinden laboratuvarda yetiştirilen organoidler olarak adlandırılan “mini beyin” yapılarına bir Neandertal beyin geninin yerleştirilmesini içeriyordu.

Deneyler, genin Neandertal versiyonunun, bilim insanlarının modern insanlarda üstün bilişsel yetenekleri açıklayabileceğini söylediği, gelişim sırasında beynin korteksindeki nöronların daha yavaş yaratılmasıyla bağlantılı olduğunu ortaya çıkardı.

Max-Planck-Institute of Molecular Cell Biology and Genetics’teki çalışmayı yöneten Wieland Huttner, “Daha fazla nöron üretmek, daha yüksek bilişsel işlevin temelini oluşturur. Bunun modern insanların bilişsel olarak Neandertallerden daha iyi olduğuna dair ilk ikna edici kanıt olduğunu düşünüyoruz.” diyor.

(İlgili: Modern İnsan, Neandertaller ile Yakındoğu’da Çiftleşti)

Modern insanlar ve Neandertaller, atalarımızın Afrika’da kalması ve Neandertallerin kuzeye Avrupa’ya taşınmasıyla yaklaşık 400.000 yıl önce ayrı soylara ayrıldı. Yaklaşık 60.000 yıl önce, modern insanların Afrika’dan kitlesel göçü, iki türü bir kez daha karşı karşıya getirdi ve birbirlerine karıştılar – bugün Afrika dışında yaşayan insanlar Neandertal DNA’sının yüzde 1 ila 4’ünü taşıyor. Ancak 30.000 yıl önce, eski kuzenlerimiz ayrı bir tür olarak ortadan kaybolmuştu ve Neandertalleri nasıl geride bıraktığımız sorusu bir gizem olarak kaldı.

Son araştırmalarda yer almayan Liège Üniversitesi’nden Prof Laurent Nguyen, “Somut bir gerçek, Homo sapiens’in nereye giderse gitsin, temelde oradaki diğer türlerle rekabet ederek yok ettiği. Bu biraz garip.” diyor. “Neandertaller bizden çok önce Avrupa’daydı ve patojenler de dahil olmak üzere çevrelerine adapte olmuş olmalılardı. Asıl soru, onları nasıl geride bıraktığımız.”

Bazıları atalarımızın entelektüel bir üstünlüğü olduğunu iddia ediyor, ancak yakın zamana kadar bu hipotezi bilimsel olarak test etmenin bir yolu yoktu. Bu, bilim insanlarının bir Sibirya mağarasında bulunan fosilleşmiş bir ayak parmağı parçasından Neandertal DNA’sını başarılı bir şekilde diziledikleri ve Neandertal biyolojisinin bizimkinden nasıl farklı olduğuna dair yeni anlayışların önünü açtığı son on yılda değişti.

En son deneyler, gelişmekte olan beyindeki nöronal üretimde yer alan TKTL1 adlı bir gene odaklanıyor. Genin Neandertal versiyonu, insan versiyonundan bir harf farklı.

Bilim insanları, farelere yerleştirildiğinde, Neandertal varyantının, özellikle bilişsel işlevlerin çoğunun bulunduğu beynin ön lobunda daha az nöron üretimine yol açtığını buldular. Bilim insanları ayrıca, genin etkisini, gelişmekte olan beynin temel yapılarını kopyalayan organoidler olarak adlandırılan laboratuvarda yetiştirilen dokularda ve gelinciklerde test ettiler.

Araştırmanın ilk yazarı Anneline Pinson, “Bu bize gösteriyor ki, Neandertal beyninin kaç nörona sahip olduğunu bilmesek de, modern insanın, genin aktivitesinin en yüksek olduğu beynin ön lobunda Neandertallerden daha fazla nöron olduğunu varsayabiliriz.” diyor.

Londra’daki Doğa Tarihi Müzesi’nde insan kökenleri araştırması başkanı Chris Stringer, çalışmayı “öncü” olarak nitelendirerek, insan evriminin önemli sorularından birine değinmeye başladığını söylüyor: Geçmişte onca insan çeşitliliği varken, neden sadece biz kaldık?

Stringer, “Fikirler geldi geçti – daha iyi araçlar, daha iyi silahlar, uygun dil, sanat ve sembolizm, daha iyi beyinler. Sonunda bu, beyinlerimizin neden Neandertallerinkinden daha iyi performans gösterdiğine dair bir ipucu sağlıyor.” diyor.

Daha fazla nöron, beynin temel bilgi işlem kapasitesini dikte etse de, otomatik olarak daha akıllı bir insan türü anlamına gelmez. İnsan beyni, şempanzelerin ve bonoboların beyinlerinin yaklaşık iki katı nöron içerir.

Nguyen, son çalışmanın modern insanın üstün zekasının kesin kanıtı olmaktan uzak olduğunu, ancak Neandertallerin beyin gelişiminde anlamlı farklılıklar olduğunu gösterdiğini söylüyor: “Bu heyecan verici bir hikaye.”

The Guardian. 8 Eylül 2022.

Makale:  Anneline Pinson et al. (2022). Human TKTL1 implies greater neurogenesis in frontal neocortex of modern humans than Neandertals. Science.