Avarların Kökenleri Antik DNA ile Çözüldü

Genetikçiler, 1.500 yıl önce Doğu Avrupa’da aniden ortaya çıkan göçebe Avarların genomlarını dizilediler ve kökenlerini belirlediler.

Genom analizleri, Avarların Cengiz Han’dan yüzyıllar önce bir imparatorluk kuran Moğollar olduğunu ortaya koyuyor. Daha spesifik olarak, Avarlar, günümüz Moğolistan’ının yanı sıra Çin ve Rusya’nın bazı kısımlarını kapsayan eski bir kabile imparatorluğunun torunlarıydı. Bu imparatorluk düştüğünde, nüfusunun bir kısmı sadece birkaç yıl içinde kuzeydoğu Asya’nın bozkırlarından Doğu Avrupa’nın ovalarına binlerce kilometre göç etti.

Atilla’nın Hunlarından daha az tanınan Avarlar, onların daha başarılı halefleriydi. Neredeyse 250 yıl boyunca Orta ve Doğu Avrupa’nın çoğunu yönettiler.

(İlgili: Hunlar: Attila’nın Ardındaki Amansız Savaşçılar Kimdi?)

Avarların MS 6. yüzyılda Orta Asya’dan geldiklerini biliyoruz, ancak antik yazarlar ve modern tarihçiler uzun süredir onların kökenlerini tartışıyorlar.

Şimdi, Almanya, Leipzig’deki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nden araştırmacılar da dahil olmak üzere, genetikçiler, arkeologlar ve tarihçilerden oluşan çok disiplinli bir araştırma ekibi, çağdaş Macaristan’da keşfedilen en önemli Avar seçkin bölgelerinden ilk antik genomları elde etti ve inceledi.

Bu çalışma, Avar seçkinlerinin genetik kökenini Doğu Orta Asya’nın uzak bir bölgesine kadar takip ediyor. Ayrıca antik insanlık tarihinin en büyük ve en hızlı uzun mesafeli göçlerinden biri için doğrudan genetik kanıt sağlıyor.

560’larda Avarlar, Karpat Havzası merkezli 200 yıldan fazla süren bir imparatorluk kurdular. Birçok bilimsel tartışmaya rağmen, ilk anavatanları ve kökenleri belirsizliğini koruyor.

Avrupa’da aniden ortaya çıktıktan sonra, korkunç Avar savaşçılarının kökenini merak eden düşmanları Bizanslıların tarihi kaynaklarından biliniyorlar. Bu kaynaklara göre, Moğol bozkırlarındaki (Türkler tarafından yeni yıkılmış olan) Rouran imparatorluğundan geliyor olabilirler.

Orta Çağ’ın başlarında, tarihçilerin Avarların kökenleri hakkında birçok teorileri vardı. Bazıları onların Orta Asya’dan bir Türk kabilesi olduklarını, diğerleri Kafkaslardan veya Kuzey İran’dan geldiklerini veya sadece karizmatik bir lider tarafından yönetilen farklı barbar kabilelerin bir karışımı olduklarını düşündüler. Avarlar yazı kullanmadılar, bu yüzden kendilerini nasıl gördüklerinden emin olamayız, ancak Bizans tarihçilerine göre, “Rouran kağanlığı” olarak bilinen eski bir imparatorluktan geliyorlardı.

Genetikçiler, genetik, tarihsel ve arkeolojik kanıtları bir araya getirdiğimizde, bunun aslında doğru teori olduğunu söylüyorlar.

Rouran, dördüncü yüzyıldan altıncı yüzyıla kadar kuzeydoğu Asya’nın çoğuna hükmeden göçebe bir konfederasyondu. 550 civarında, daha sonra Çin’den Karadeniz’e uzanan ilk Türk İmparatorluğunu kurmaya devam eden bir Türk halkı olan Göktürkler tarafından ele geçirildi.

Tarihçiler, bunun iyi organize olmuş bir göçmen grubu mu yoksa karışık bir kaçak grubu mu olduğunu merak ettiler. Arkeolojik araştırmalar, Karpat Havzası ile Avrasya göçebe eserleri (silahlar, çömlekler, at koşum takımları) arasında birçok paralelliğe işaret etti; örneğin, gücün sembolü olarak kullanılan lunula şeklindeki altın göğüs zırhı. Üzengiyi Avrupa’ya Avarların getirdiğini de biliyoruz. Yine de, geniş Avrasya bozkırlarındaki kökenlerini şimdiye kadar bulunamadı.

Bu çalışmada, çok disiplinli bir ekip, Karpat Havzası’ndan 66 kişiyi analiz etti. Çalışma, şimdiye kadar keşfedilen, altın nesnelerle dolup taşan sekiz en zengin Avar mezarının yanı sıra, Avar çağı öncesinde ve sırasında bölgedeki diğer bireyleri içeriyordu.

Araştırmanın kıdemli yazarı Johannes Krause, “1400 yıldan uzun süredir gizemini koruyan bir soruyu ele alıyoruz: Konstantinopolis’i neredeyse ele geçiren ve 200 yıldan fazla bir süre boyunca günümüz Macaristan, Romanya, Slovakya, Avusturya, Hırvatistan ve Sırbistan topraklarına hükmeden bir imparatorluğun gizemli kurucuları olan Avar seçkinleri kimlerdi?” diyor.

İnsanlık tarihinin en hızlı uzun mesafeli göçü

Avarlar, tarihleri ​​hakkında yazılı kayıtlar bırakmadılar ve genom çapındaki bu ilk veriler, kökenleri hakkında sağlam ipuçları sağlıyor.

Çalışmanın kıdemli yazarlarından Choongwon Jeong, “Arkeogenetik sonuçların tarihsel bir bağlama oturtulması, önerilen Avar göçünün zaman aralığını daraltmamıza izin verdi. Moğolistan’dan Kafkasya’ya birkaç yılda 5000 kilometreden fazla yol kat ettiler ve on yıl sonra şimdiki Macaristan’a yerleştiler. Bu, insanlık tarihinde bu noktaya kadar yeniden yapılandırabildiğimiz en hızlı uzun mesafeli göç.” diyor.

Araştırmanın baş yazarı Guido Gnecchi-Ruscone, “Kuzeydoğu Asya’ya açık yakınlıklarının ve Rouran İmparatorluğu’nun düşüşünden kaynaklanan muhtemel kökenlerinin yanı sıra, 7. yüzyıl Avar dönemi seçkinlerinin yerel olmayan, muhtemelen Kuzey Kafkasya ve Batı Asya Bozkırı ile ilişkili ataların yüzde 20 ila 30’unu taşıdığını da görüyoruz. Bu, Avarların 6. yüzyılda gelmesinden sonra Bozkır’dan daha fazla göç olduğunu gösterebilir.” diyor.

Doğu Asya ataları, günümüzün merkezinde Macaristan’da Tuna ve Tisza nehirleri arasındaki çekirdek yerleşim bölgesindeki birkaç bölgeden bireylerde bulunur. Bununla birlikte, birincil yerleşim bölgesinin dışında, özellikle güney Macaristan’daki Kölked bölgesinde, bireyler arası karışım seviyelerinde yüksek değişkenlik buluyoruz. Bu, heterojen bir yerel elitin yardımıyla çeşitli bir nüfusu yöneten bir göçmen Avar elitini gösteriyor.

Bu heyecan verici sonuçlar, MS birinci binyılda “Göç dönemi” üzerine araştırmalar için genetikçiler, arkeologlar, tarihçiler ve antropologlar arasındaki eşi görülmemiş işbirliğinde ne kadar potansiyel olduğunu gösteriyor.

Özetle araştırmanın sonuçları, Avar dönemi seçkinlerinin hızlı ve uzun mesafeli bir trans-Avrasya göçü yaptığına dair destek sağlıyor. Bu bireyler, önceki Moğol Bozkır popülasyonlarının profiliyle eşleşen Kuzeydoğu Asya atalarını, özellikle de Rouran döneminden elde edilen bir genomu taşıyordu. Daha sonraki elit bireylerden bazıları, daha sonraki bir göçe işaret edebilecek veya ilk göçmen popülasyonunda daha fazla genetik çeşitliliği yansıtabilecek, bozkırla geniş ölçüde eşleşen yerel olmayan ek bir soy bileşeni taşıyordu.

Max Planck Society. 1 Nisan 2022.

Makale: Johannes Krause. (2022). Ancient genomes reveal origin and rapid trans-Eurasian migration of 7th Century Avar elites. Cell.