4.300 Yıl Önce Gelişmiş Uygarlığın Çöküşüne Ne Neden Oldu?

Yeni araştırmalar, “Çin’in Neolitik Venedik’i” olarak anılan Liangzhu’nun aşırı sel nedeniyle terk edildiğini gösteriyor.

Çin’in Neolitik dönem Venedik’i olarak anılan doğu Çin’deki Liangzhu kazı alanı, erken Çin uygarlığının en önemli tanıklarından biri olarak kabul ediliyor. 5.000 yıldan daha uzun bir süre önce, yerleşme zaten detaylı bir su yönetim sistemine sahipti. Ancak bugüne kadar ani çöküşün nedeni bir tartışma konusuydu. Şimdi ise jeolog ve iklim araştırmacısı Christoph Spötl ile uluslararası bir ekibin gösterdiği üzere, çöküşün nedeni anormal derecede yoğun muson yağmurlarının tetiklediği büyük sel felaketiydi.

Şangay’ın yaklaşık 160 kilometre güneybatısında bulunan Yangtze deltasında, Liangzhu yerleşmesinin arkeolojik kalıntıları bulunuyor. Orada, yaklaşık 5.300 yıl önce, anıtsal su kültürünün en eski kanıtlarından biri olarak kabul edilen oldukça gelişmiş bir kültür çiçek açtı. Çin’deki büyük hidrolik mühendislik yapılarının en eski kanıtı bu geç Neolitik kültür alanına dayanıyor. Surlarla çevrelenmiş olan bu yerleşme, gezilebilir kanallar, barajlar ve su rezervuarlarından oluşan karmaşık bir sisteme sahipti. Bu sistem, yıl boyunca çok geniş tarım alanlarının işlenmesini mümkün kılmıştı.

(Çin’de 5.000 Yıllık Devasa Su Sistemi Keşfedildi)

İnsan uygarlığı tarihinde burası, su altyapısına dayanan son derece gelişmiş toplulukların ilk örneklerinden biriydi. Ancak bu kültürde metaller hala bilinmiyordu. Kazılarda özenle hazırlanmış binlerce yeşim taşından yapılmış mezar objesi bulundu. Uzun zamandır keşfedilmemiş ve tarihi önemi göz ardı edilmiş olan arkeolojik sit alanı, 5.000 yıldan daha eskilere dayanan Çin uygarlığının iyi korunmuş bir kaydı olarak kabul ediliyor. Liangzhu, 2019 yılında UNESCO Dünya Mirası Alanı ilan edildi.

Ancak yaklaşık 1.000 yıl boyunca iskan gören bu yerleşme aniden sona erdi. Bunun nedeni bugüne kadar tartışmalıydı. Jeoloji Anabilim Dalı Kuaterner Araştırma Grubu başkanı Christoph Spiel, “Korunmuş kalıntılar üzerinde ince bir kil tabakası bulundu, bu da gelişmiş medeniyetin çöküşü ile Yangtze Nehri’nin taşkınları veya Doğu Çin Denizi’nden gelen taşkınlar arasında olası bir bağlantıya işaret ediyor. Savaş benzeri çatışmalar gibi insani nedenlere dair hiçbir kanıt bulunamadı. Bununla birlikte, çamur tabakasının neden olduğu şey hakkında net bir sonuç alınamadı.” diyor.

Damlataşlar cevabı saklıyor

Mağaralar ve damlataşlar gibi tortu birikintileri, var olan en önemli iklim arşivleri arasında. Mağaraların üzerindeki iklim koşullarının birkaç 100.000 yıl öncesine kadar yeniden yapılandırılmasına yardımcı oluyorlar. Liangzhu kültürünün ani çöküşüne neyin neden olduğu hala net olmadığından, araştırma ekibi bu çöküşün olası bir iklim nedenini araştırmak için uygun arşivleri aradı.

2017 yılında Innsbruck Üniversitesi’nde misafir araştırmacı olarak bir yıl geçiren Xi’an’daki Xi’an Jiaotong Üniversitesi’nden jeolog Haiwei Zhang, kazı alanının güneybatısında iki mağara olan Shennong ve Jiulong’dan dikit örnekleri aldı. Spötl, “Bu mağaralar yıllardır iyi araştırıldı. Yangtze deltası ile Güneydoğu Asya musonundan etkilenen aynı bölgede bulunuyorlar ve dikitleri, arkeolojik bulgulara göre yaklaşık 4.300 yıl önce meydana gelen Liangzhu kültürünün çöküş zamanı hakkında kesin bir fikir veriyor.” diyor.

Dikitlerden elde edilen veriler, 4.345 ile 4.324 yıl önce aşırı yüksek yağış dönemi yaşandığını gösteriyor. Bunun kanıtı, Innsbruck Üniversitesi’nde ölçülen karbonun izotop kayıtları tarafından sağlandı. Kesin tarihleme, ölçüm doğruluğu ± 30 yıl olan Xi’an Jiaotong Üniversitesi’ndeki uranyum-toryum analizleri ile yapıldı.

Jeolog, “Bu, zamansal boyut ışığında inanılmaz derecede kesin. Büyük muson yağmurları muhtemelen Yangtze’nin ve kollarının o kadar şiddetli bir şekilde taşmasına neden oldu ki, sofistike barajlar ve kanallar bile bu su kütlelerine daha fazla dayanamadı, Liangzhu yerleşmesini yok etti ve insanları kaçmaya zorladı.” diyor. Mağara verilerinin gösterdiğine göre, çok nemli iklim koşulları aralıklı olarak 300 yıl daha devam etmişti.

University of Innsbruck. 24 Kasım 2021.

Makale: Zhang, H., Cheng, H., Sinha, A., Spötl, C., Cai, Y., Liu, B., … & Edwards, R. L. (2021). Collapse of the Liangzhu and other Neolithic cultures in the lower Yangtze region in response to climate change. Science advances, 7(48), eabi9275.