Antik Çağda İklim Değişikliği: Su Kıtlığı Nedeniyle Kitlesel Göç

Nil’in kaynağında muson yağmurlarının olmaması, Geç Roma eyaleti olan Mısır’daki göçlerin ve yerleşimlerin tamamının çökmesinin nedeniydi.

Bu demografik gelişme, ilk kez antik tarih profesörü olan Basel Üniversitesi’nden Sabine Huebner tarafından çevresel verilerle karşılaştırıldı, bu da iklim değişikliği ve sonuçlarının keşfedilmesine yol açtı. 

Kahire’nin yaklaşık 130 km güneybatısındaki vaha benzeri Fayyum bölgesi, Roma İmparatorluğu’nun ekmek sepetiydi. Yine de MS 3.yüzyılın sonunda, daha önce gelişmekte olan çok sayıda yerleşim birimi azaldı ve sonunda sakinleri tarafından terk edildi. Önceki kazılar ve çağdaş papirüsler, bunun nedeninin tarla sulama ile ilgili sorunlar olduğunu gösteriyor. Yerel çiftçilerin, tarım arazilerinin kuruluğuna ve çölleşmesine uyum sağlama girişimleri de –örneğin tarım uygulamalarını değiştirmek- belgelenmiş durumda.  

(Çifte İklim Felaketi, Harappa Uygarlığını Yok Etmiş Olabilir)

Volkanik Patlama ve Muson Yağmurları

Sabine R. Huebner, Studies in Late Antiquity dergisinde bu gelişmenin arkasında değişen çevre koşullarının olduğunu gösteriyor. Mevcut iklim verileri, Etiyopya Dağlık Bölgesi’ndeki Nil’in kaynak sularında muson yağmurlarının aniden ve kalıcı olarak zayıfladığını gösteriyor.

Sonuçlar, yazın nehrin en yüksek su seviyesinin daha düşük olduğu üzerine. Bunu destekleyen kanıtlar Nil Deltası, Fayyum ve Etiyopya Yaylaları’ndan gelen ve muson yağmurları ve Nil’in su seviyesi hakkında uzun vadeli iklim verileri sağlayan jeolojik tortularda bulunuyor.

MS 266 civarında, ertesi yıl ortalamanın altında bir Nil seline neden olan güçlü bir tropikal volkanik patlama da muhtemelen bir rol oynamıştı. Büyük patlamalar Grönland ve Antarktika’daki buz çekirdeklerindeki sülfürik asit birikintilerinden biliniyor. Stratosfere fırlatılan parçacıkların iklimin soğumasına yol açarak yerel muson sistemini bozduğu söyleniyor. 

İklim, çevre ve toplum hakkında yeni bilgiler

MS 3. yüzyılda tüm Roma İmparatorluğu, Mısır vilayetinde 26.000’den fazla korunmuş papirüs ile belgelenmiş krizlerle sarsıldı. Fayyum bölgesinde bunlar, su kıtlığı nedeniyle tahıl yerine üzüm yetiştirmeye veya koyun yetiştiriciliğine geçen sakinlerin kayıtlarını içeriyor. Diğerleri komşularını su hırsızlığı ile suçladılar veya vergi indirimi için Roma makamlarına başvurdular. Nüfusun bu ve diğer uyarlanabilir stratejileri, köylerinin çöküşünü birkaç on yıl geciktirdi. 

Huebner, ‘’Bugün olduğu gibi, iklim değişikliğinin sonuçları her yerde aynı değildi.’’ diyor. Çölün kenarındaki bölgeler kuraklığın sertliği ile karşı karşıya kalsa da, diğerleri terk edilmiş köylerden göç eden insanların akınından gerçekten faydalandı, ‘’İklim, çevresel değişiklikler ve sosyal gelişmelerin etkileşimi hakkında yeni bilgiler çok güncel.’’ Bununla birlikte, Geç Antik Dönem’in iklim değişikliğine esas olarak insanlar neden olmadı, doğal dalgalanmalara dayanan sebepler de vardı. 

University of Basel, 25 Ocak 2021.

Makale: Sabine R. Huebner. (2021). Clime Change in the Breadbasket of the Roman Empire-Explaining the Decline of the Fayum Villages in the Third Century CE. Studies in Late Antiquity.