3000 Yıl Önce Orta Asya’daki At Biniciler Top Oynuyorlardı

Çin’in Turfan kenti yakınlarında, eski Yanghai mezarlığında bulunan üç deri top, 2.900 ila 3.200 yıl öncesine tarihlendi.

Günümüzde top oyunları, dünyanın en popüler hobi ve aktivitelerinden biri. Oldukça önemli bir kitlesel eğlence ve büyük çaplı bir ticari etkinlik. Fakat bu kadar popüler bir oyun aracı olan topları kim, nerede ve ne zaman icat etti?

Bilinen en eski toplar, yaklaşık 4.500 yıl önce Mısır’da keten kumaş kullanılarak yapıldı. Orta Amerika’da ise taştan yapılmış anıtsal top sahaları ve bulunan top oyuncusu tasvirleri ışığında, en az 3.700 yıldır kauçuktan yapılmış toplarla oynanıyor.

(Mayalar Top Oyuncularını Kurban mı Ediyordu?)

Bunlarla beraber, şimdiye kadar Avrupa ve Asya’daki top oyunlarının ise bunlardan çok daha sonra ortaya çıktığına inanılıyordu. Yaklaşık tarihler Yunanistan’da günümüzden yaklaşık 2.500 yıl, Çin’de ise yaklaşık 2.200 yıl öncesi şeklindeydi.

Avrasya’nın bilinen en eski topları

Araştırmacıların yürüttükleri çalışmada, günümüzde Çin’in kuzeybatısındaki Turfan kenti yakınlarında, eski Yanghai mezarlığında bulunan üç deri topu daha ayrıntılı olarak incelendi. Çapı 7,4 ila 9,2 cm arasında değişen toplar, yaklaşık 2.900 ila 3.200 yıl öncesine tarihlendi.

Zürih Üniversitesinden araştırmanın baş yazarı Patrick Wertmann, “Bu durum, Avrasyadaki bu topları daha önce bölgede bilinen antik toplardan ve Avrasya’daki top oyunları tasvirlerinden yaklaşık beş asır daha eski hale getiriyor. Ancak ne yazık ki, konuyla ilgili arkeolojik bilgiler bu toplarla tam olarak nasıl oynadıkları sorusuna cevap vermek için yeterli değil.” diyor.

Yunanistan’da konuyla ilgili en eski resimler, topun arkasından koşan top oyuncularını, Çin’de ele geçen tasvirler ise ellerinde sopalarla top oynayan at binicilerini bizlere gösteriyor. Aslında Yanghai’de de benzer kavisli sopalar bulundu, ancak ne yazık ki bu sopaların toplarla doğrudan bir bağlantısı olduğunu söyleyemeyiz. Üstelik tarihleri de tam olarak uyuşmamakta. Bu nedenle, Yanghai’deki deri toplar, atlı mezarlarında bulunmasına rağmen, çim hokeyi veya polo gibi oyunların ilk formlarıyla bağlantılı değil.

Orta Asya atlı mücadelelerinin yeni dönemi

Binici mezarlarından birinde, o dönemde bölgede yapılmış ve dünyanın en eskilerinden olan kompozit yay ve bir çift pantolonun korunmuş kalıntıları bulundu.

Bunların her ikisi de, artan çevresel değişikliklere ve Doğu Orta Asya’da yükselen hareketliliğe eşlik eden yeni bir binicilik ve temel toplumsal dönüşüm çağının işaretleriydi.

Bu araştırma sonucu, topların ve top oyunlarının en başından beri fiziksel egzersiz ve askeri eğitimin bir parçası olduğunu gösteriyor. Ek olarak, bugün olduğu gibi, sporda da merkezi bir rol oynadı ve yaygın bir boş zaman aktivitesi halindeydi. Çalışmanın bulguları, bu bölgenin birkaç bin yıl önce Avrasya içinde bir yenilik merkezi olduğunu bir kez daha vurguluyor.

University of Zurich. 12 Ekim 2020.

Makale: Patrick Wertmann et al. (2020). New evidence for ball games in Eurasia from ca. 3000-year-old Yanghai tombs in the Turfan depression of Northwest China, Journal of Archeological Science: Reports.