Orta Çağ Avrupası’nda Parazit Solucanları Yaygındı

Yapılan çalışma, bu parazitlerin günümüzün az gelişmiş toplumlarında olduğu gibi Orta Çağ’da da önemli bir sorun olduğunu gösteriyor.

Tırnak boyutundaki yuvarlak kurtlar, az gelişmiş ülkelerde ishal, çocuklarda gelişim bozukluğu ve hatta ölüm gibi sorunlara yol açıyor.  Yeni bir çalışma, bu parazitlerin günümüzün az gelişmiş toplumlarında olduğu gibi Orta Çağ’da da önemli bir sorun olduğunu ve Avrupa’da sonradan meydana gelen hijyen ve hıfzıssıhhadaki ilerlemelerin, parazitleri yendiğini gösteriyor.

McGill Üniversitesi’nden çalışmaya dahil olmayan parazitolog Roger Prichard yeni çalışmanın “kapsamlı ve iyi bir iş” olduğunu söylüyor. Bu parazitlerin kökünü kazıyan Avrupa’nın başarısının yalnızca bu bölgedeki düşük parazit oranlarının bir sonucu olmadığını ortaya koyuyor. En “sinsi” yuvarlak kurtlardan ikisi –kamçı solucanı ve insan yuvarlak kurdu- bağırsakları enfekte eder ve yumurtalarını dışkı yoluyla dışarı atar. Böylece toprağı, mahsülleri ve suyu kirletmiş olurlar. Halihazırda 1,5 milyardan fazla insan hastalığa yakalanmış durumda.

(Arkeologlar, 4.000 Yıl Önceki Bulaşıcı Hastalığı Ortaya Çıkardı)

Helmintler olarak bilinen bir gruba ait olan bu asalak solucanlar, binlerce yıldır insanları enfekte ediyorlar. Bilim insanları onları Orta Çağ’dan kalma kemiklerde ve dışkılarda tespit ettiler. Kalıntılarında parazit bulunanlar arasında İngiltere Kralı III. Richard bile var. Araştırmacılar parazitlerin orada olduklarını bilmelerine rağmen ne kadar yaygın olduklarını tahmin etmenin bir yolu olmadığını söylüyor. 

Oxford Üniversitesi’nden zoolog Adrian Smith ve çalışma arkadaşları, yeni araştırmalarında parazitlerle ilgili istekli fakat zor bir yolculuğa çıkıyorlar. Araştırma grubu, 7. ve 18. yüzyıllar arasında Çekya, Almanya ve Birleşik Krallık’taki mezarlıklara gömülen kişilerin iskeletlerinin “pelvik bölgelerinden” yaklaşık 600 toprak örneği aldı. Smith’in açıkladığına göre, “Bir beden çürürken, bağırsaklar “pelvik bölge” üzerine çökelirler. Bu sayede konakları ile birlikte mezara giden parazit yumurtalarını avlamak için ideal bir ortam meydana gelir.” 

Daha sonra araştırmacılar, aldıkları numunelerdeki DNA’yı analiz ederek bugün birçok ülkede endemik olan en yaygın iki parazitik solucan türünün genetik izlerini aradılar: kamçı solucanı olarak bilinen “Trichuris tichiura” ve “Ascaris” cinsine ait insan yuvarlak kurdu. 

Örneklerin DNA’larının taranmasından sonra, araştırmacılar mikroskop altında bu örneklere yakından bakarak dikkat çekici derecede bozulmamış parazitik yumurtaların varlığını teyit ettiler. Smith, “Trichuris biraz Amerikan futbol topuna benziyor, Ascaris ise yuvarlak ve yumrulu bir küreye.” diyor. Sonuç olarak, ekip bireylerin yaklaşık %25’inin Trichuris ve %40’ının Ascaris ile enfekte olduğunu buldu. Aynı zamanda bu oranlar 18. yüzyıla kadar oldukça sabit kaldı. 

Araştırmacılar geçen hafta  PLOS Neglected Tropical Diseases dergisinde yayımladıkları çalışma ile; bu oranların Sahraaltı Afrika, Meksika, Güney Amerika, Doğu Asya ve diğer ülkelerde görülen aynı parazit yayılım oranı tahminleriyle benzer seviyede olduğunu gösterdiler. 

1960’lı yıllarda gelişen “kemoterapötik” ilaçlar bu solucanları yok edebiliyor, ancak tıbbi kayıtlar 20. yüzyılın başlarında Avrupa’nın büyük ölçüde “helmintlerden” temizlenmiş olduğunu ortaya koyuyor (I. Dünya Savaşı sırasında cephede yayılmasına rağmen).

Smith ve çalışma arkadaşlarının vardığı sonuçlar neticesinde önerdikleri üzere: Avrupa’da sıhhi tesisatta, temizlikte ve hıfzıssıhhada meydana gelen ilerlemeler fark yaratmıştır. Smith’in söylediği gibi, bu çalışmanın en önemli sonucu, başta Dünya Sağlık Örgütü olmak üzere diğer grupların, geri kalmış ülkelerde yaptığı çalışmaların güçlenmesidir. “Avrupa’da meydana gelen bu tür değişimlerin etkileri son derece güçlüdür.”

Science Magazine. 1 Eylül 2020.

Makale: Flammer, P. G., Ryan, H., Preston, S. G., Warren, S., Přichystalová, R., Weiss, R., … & Kairies, M. S. (2020). Epidemiological insights from a large-scale investigation of intestinal helminths in Medieval Europe. PLOS Neglected Tropical Diseases, 14(8), e0008600.