Ren Geyiği, Düşünülenden Çok Daha Önce Evcilleştirildi

Avrasya Kuzey Kutbu’nda ren geyiğin evcilleştirilmesine dair 2.000 yıllık en erken kanıtlar bulundu.

Robert Losey ve ekibi, Kuzey Sibirya’daki Salekhard yakınlarında yer alan Ust’-Polui adlı bir bölgedeki eski köpek kalıntılarını incelerken, radyokarbon tarihlemesinin yaklaşık 2.000 yaşında olduğu belirlenen ren geyiği koşumlarıyla ilgili bazı eserleri ortaya çıkardı.

Mayıs ve Haziran 2019’da Losey’in ekibi, Kuzey Kutup Dairesi’nin üzerindeki Iamal tundrasında yaşayan çağdaş Yerli Nenets ren geyiği çobanları ile bir ay geçirdi. Nenetsler, bu eserlerin kopyalarını inceledi ve genç ren geyiklerini kızakları çekmede eğitmek için kullanılan başlık parçaları olduklarını tanımladı.

“Bu eserlerin hiçbirinden emin değildik. Bu şeylerin ne olduğunu veya nasıl çalıştığını bilmiyorduk. Burada sadece bir demet kayış ve boynuz parçaları ve fırdöndüler vardı. Kafa karıştırıcı bir karmaşadan ibaret.”

(Sibirya’da 2.000 Yıllık Köpek Mezarlığı Bulundu)

Daha önceki çalışmalar, ren geyiği evcilleşmesinin sadece birkaç yüz yıl önce kuzey Avrupa’da, belki de en erken 11. yüzyıla kadar uzanan kuzey Sibirya’da gerçekleştiğini gösteriyordu. Bu tahminler, ren geyiklerinin genetik değişikliklerin kanıtlarına dayanarak yapılmıştı.

Ancak, birçok kişi uzun zamandır bu evcilleştirmenin çok daha erken başladığından şüpheleniyordu.

Yerli Nenetsler, dikenli başlık parçalarını inceledikten sonra, bunların eğitim için kullanılmaları gerektiği sonucuna vardı, çünkü ren geyiğinin uzun süre bunu giymesi çok rahatsızlık verici olurdu.

Losey, “Hayvan, kafa başlığı takıldıktan sonra karşı koymayı bırakmayı öğrenecekti; daha sonrasında egzersiz ekipmanından vazgeçebilir ve her zaman giyilmesi gereken daha basit bir başlık seti kullanabilirdiniz.” diyor.

“Ren geyikleri, pastoral ekonomilerinin temelini oluşturarak, çağdaş, pastoral Nenetslerin yaşamlarına mümkün olan her şekilde katkıda bulunuyor. Kar motosikletleri, diğer yiyecek formları, hatta cep telefonları ve bilgisayarlar satın almak için bile piyasada satılıyorlar.”

İnsanlar hala Kuzey Çin’den, Rusya’ya ve Kuzey Kutbu’na kadar ren geyiği güdüyorlar.

Losey, yayımlanan çalışmasında, antropologların evcilleştirme kanıtı olarak hayvanların vücutlarındaki değişikliklere çok dar bir şekilde odaklanma eğiliminde olduğunu savunuyor.

“Aynı derecede önemli olan şey, insanlar ve söz konusu hayvanlar arasındaki ilişkiyi anlamaktır, çünkü evcilleştirme, tespit edilebilir morfolojik veya genetik değişim ile belirlenmek zorunda değildir.”

“Evcilleştirme, uygulamalar, materyaller, sosyalleşme ve karşılıklı yardımlaşma içeren insan-hayvan ilişkisidir.”

“Evcilleştirme sürecinin tüm bölümleri için kanıt aramalıyız – bedensel değişiklikler, aynı zamanda insanların hayvanlarla çalışırken ve o belirli yerel ortamda yaşamak için eğitirken kullandıkları maddi şeyler.”

Losey, Nenetlerin tüm yaşamları boyunca ren geyiği ile çalıştıklarını ve hayvanların davranışlarının farklı yaşam aşamalarında ve farklı mevsimlerde nasıl değiştiğini bildiğine dikkat çekiyor.

“Evcilleştirmenin nasıl gerçekleştiğini öğrenmek istiyorsanız, bu hayvanları en iyi bilen insanlarla konuşmak kritik öneme sahip.”

University of Alberta. 12 Haziran 2020.

Makale: Robert J. Losey et al. 2020. Domestication as Enskilment: Harnessing Reindeer in Arctic Siberia, Journal of Archaeological Method and Theory.