Mısır Bazlı Beslenme Mayaların Çöküşüne Katkı Sağladı

Elit Mayaların mısır bazlı beslenme tercihindeki artış, toplumu kuraklığa karşı daha savunmasız hale getirdi ve toplumsal çöküşe sebebiyet verdi.

Aşırı iklime nasıl uyum sağlanacağı, modern toplumların dünya çapında karşılaştığı hayati bir konu.

“Maya Ovalarında Erken Tarımsal Topluluklar Arasında İklim Değişimine Hassasiyet ve Dirençte Beslenmenin Rolü” başlıklı makalede araştırmacılar, Eski Mayaların şiddetli iklimsel stres dönemlerine dayanma kabiliyetinde beslenmenin rolünü incelediler.

Araştırmacılar, elit Mayaların mısır bazlı beslenme tercihindeki artışın, toplumu kuraklığa karşı daha savunmasız hale getirdiği ve toplumsal çöküşe sebebiyet verdiği sonucuna ulaştı.

(Mayalar Sanılandan Daha Fazla Savaşçıldı)

Araştırmanın yazarlarından Claire Ebert, “Nüfus artışı ve antropojenik ortam, tarımsal yoğunlaşmadan kaynaklanan, sosyal olarak şartlandırılmış besin tercihleri ile birlikte, daha az dirençli ve daha az esnek bir sistem ile sonuçlandı. Geçmişteki dayanıklılığı sağlayan faktörleri anlamak, giderek birbirine bağlanan modern dünyamızdaki benzer ani ve dramatik değişikliklerin yaratabileceği riskleri azaltmaya yardım edebilir.” diyor.

Araştırma, Belize’deki Cahal Pech Maya topluluğundan 50 insan mezarında yer alan kalıntıları kullanarak yürütüldü. Ebert ve ekip arkadaşları AMS radyokarbon tarihleme yöntemi kullanarak Cahal Pech’in hem yerleşim yerinin merkezinden, hem de çevre yerleşim yerlerinde bulunan insan kalıntılarının yaşını belirledi. Bu kalıntılar, MÖ 735-400 arasına, Orta Pre-Klasik Dönem’den, MS 800-850 arasına, Son Klasik Dönem arasına tarihleniyordu.

Ebert, bireysel besinlerin özelliklerini ve onların zaman içinde nasıl değiştiğini belirlemek için mezarlardaki kemik bileşenlerinin sabit karbon ve nitrojen izotop değerlerini ölçtü. İlginç bir şekilde, Mayaların temel gıdası olan mısırın dahil olduğu diyet içindeki C4 bitkilerinin oranı artıyordu.

Cahal Pech’in ilk sakinlerini temsil eden Ön Klasik Dönem ve Erken Klasik Döneme ait mezarlar için, hem seçkin kesimin hem de halk kesiminin, mısıra ilaveten yabani bitkiler ve avcılık yoluyla tedarik edilen hayvanlar gibi farklı bir beslenme biçimine sahip olduğunu gösteriyor. Ebert, diyetteki bu çeşitliliğin, MÖ 300-100 arasında birkaç yüzyıl süren kuraklık Maya topraklarını etkilediğinde bir tampon görevi gördüğünü söylüyor.

(Mayalar Top Oyuncularını Kurban mı Ediyordu?)

Ebert, Pre-Klasik Dönemden Erken Klasik Döneme kadar kadar Cahal Pech’teki karmaşık toplumsal sistemin direncinin, kuraklık bağlamındaki mısır odaklı gıda üretimindeki şokları yok etmeye yardımcı olan, kısmen geniş bir geçim stratejisine bağlı olduğunu söylüyor.

Ancak MS 750-900 yılları arasında (Son Klasik Dönemde) toplumsal hiyerarşilerin ve nüfusun artması, tarımsal üretimin yoğunlaşmasına ve mısıra bağımlılığın artmasına yol açtığında durumlar değişmişti. Bu süre zarfında Ebert, Cahal Pech’teki çevre yerleşimlerden gelen insanların, seçkin sınıfın yaşamış olduğu yerleşim yerinin merkezinden farklı karbon değerlerine sahip olduğunu buldu.

Ebert, “Sonuçlarımız Geç ve Son Klasik Dönemdeki seçkin sınıfa ait bireyler için oldukça sınırlı sabit nitrojen ve karbon izotoplarının bir modelini gösteriyor. Bu da yerleşim yerinin son terk edilişine kadar devam eden, aşırı uzmanlaşmış mısır bazlı besin üretimine denk düşüyor.” diyor.

Seçkin sınıf, artan mısır üretimi için yerli halka talepte bulundu ve bu kuraklığa müsamaha göstermeyen ürünün tercihi, Son Klasik Dönemin sonunda, bir diğer ciddi kuraklık karşısında Cahal Pech sosyo-politik sisteminin başarısızlığına katkı sağlayan muhtemel bir faktördü.

Bu araştırma, sanayileşmiş ulusların yanı sıra modern geleneksel tarım toplulukları arasında iklim değişimine hassasiyet anlayışımıza katkıda bulunuyor ve eski toplumların çöküşü ve dayanıklılığında besinin önemini gösteriyor.

Phys.org. 3 Temmuz 2019.

Makale: Ebert, C. E., Hoggarth, J. A., Awe, J. J., Culleton, B. J., & Kennett, D. J. (2019). The Role of Diet in Resilience and Vulnerability to Climate Change among Early Agricultural Communities in the Maya Lowlands. Current Anthropology, 60(4), 589-601.