10,000 Yıllık Bir Güven Objesi Olarak Mühürler

Mühür, yerleşik hayata geçişimizden bugüne kadar, bireylerin temsiliyetini ve karşılıklı güvenini sağlayan bir obje olarak her alanda kullanım gördü.

Çatalhöyük’te bulunan ayı figürlü damga mühür örneği. F: Çatalhöyük Project

Dilimize Arapça’dan geçmiş olan bir sözcük olan mühür, “üzerinde isim veya betim/işaret kazılı olan, düzen, yetki ve mülkiyet belgesi olarak imzanın yerini tutan, çeşitli malzemelerden yapılan gereçler” olarak tanımlanıyor. Yazının öncesinde, yani tarih öncesi olarak adlandırılan dönemde dahi kullanılan mühürler, sosyal konularda geçmiş dönemleri aydınlatabilecek nitelikte olmaları nedeniyle oldukça önemli.

Örneğin Güney Mezopotamya’da Uruk şehrinde üretilen bir ürün, pişmiş toprak kaplar ile ticaret malı olarak aktarılmadan önce, bu kapların ağızları kil kapamalar ile kapatılır ve o kapamanın hiç açılmamış olduğunu, değiştirilmediğini ve kimden geldiğini gösterecek olan bir mühür ile güvence altına alınırdı.

Dünyada bilinen en eski mühür örneği, aslında terminolojide “gliptik” olarak adlandırılan ve Grekçe’de içini kazımak, boşaltmak anlamına gelen “glypstos” sözcüğünden türetildi. Bu mühürlerin en erken örnekleri Levant olarak adlandırılan Doğu Akdeniz kıyılarından biliniyor. Bizim anladığımız ve bugün kullandığımız anlamda en erken mühür buluntuları ise, Çanak Çömleksiz Neolitik döneme tarihleniyor. Arkeolojik çalışmalar doğrultusunda bilinen en eski mühür örnekleri, bugün Suriye’de bulunan Ras Shamra ve Bouqras Neolitik yerleşmelerinde bulundu ve MÖ 7. binin ikinci yarısına tarihleniyor. Bu bahsedilen tarihler, metal kullanımından, devletlerden, imparatorluklardan çok öncesine tekabül ediyor. Yani insanoğlu mühürü yaklaşık 10,000 yıldır benzer işlevler ve bir güven aracı olarak kullanıyor.

Bu mühürlerin olasılıkla gelişkin çiftçi topluluklarında zaman içinde ortaya çıkan mülkiyet kavramını simgeledikleri düşünülebilir. İlk defa Neolitik çağda insanoğlu bilgiyi ve güveni bir simge haline getirdi. Bu simgesel objeler, belli nesnelerin etiketlenerek kayıt altına alınmasını ve olasılıkla güven içinde transfer edilmesini sağlıyordu.(Oates 1996: 165) Mühürün sosyal yaşamda yegane işlevi kuşkusuz ticaretle sınırlı değildi. Günümüzde ve geçmişte sosyal yaşamın her alanında insanlar, yetkilerine dair sözlü olmak dışında simgesel olarak da bir ifade sağlayan bu objeleri karar ve eylem amacı ile kullandı.

Burdur’da Bulunan 5.000 Yıllık Mühürlerde İşaret Dili İzleri Bulundu

İsrail’de Bok Böceği Şeklinde 3700 Yıllık Mühür Bulundu

İsrail’de Bir Kadına Ait 2600 Yıllık Mühür Bulundu

Contenson, H, 1977, “Le Neolithique de Ras Shamra V d’apres les campagnes 1972-76 dans la sondage SH.”, Syria 54

Darga, M, 1992, Hitit Sanatı.

Oates, J, 1996, “A Prehistoric Commnication Revolution”, Cambridge Archaeological Journal.