40.000 Yıllık Avrupalının Dört Kuşak Önceki Atası Neandertal Olabilir

Romanya’daki bir mağarada bulunan 40.000 yıllık modern insan çenesi üstünde yapılan genetik testler, bu bireyin yakın bir Neandertal atası olduğunu ortaya koydu. Çenenin sahibinin büyük büyük büyük babası ya da annesi Neandertal olmuş olabilir. Avrupa’nın bilinen en erken modern insan nüfusundan bireye ait kemikte, %5-11 oranında Neandertal DNA’sı keşfedildi.

Resimdeki Romanya’da bir mağarada bulunan 40,000 yıllık insan çenesi hem modern insan hem Neandertal özellikleri özellikleri taşıyor. Genetik analizler bireyin 4-6 kuşak önce yakın bir Neandertal atası olduğunu gösteriyor.

New York’taki Genom Biyolojisi Toplantısı’nda açıklanan keşif, insanların ve Neandertallerin sadece Orta Doğu’da ve günümüzden 50.000 yıl önce çiftleştiği teorisini sorgular nitelikte.

Paleogenom uzmanı Qiaomei Fu toplantıda, 40.000 yıllık, Avrupa’nın en erken modern insan kalıntılarından olan çene kemiğinin DNA sekansını çıkardıklarını bildirdi. Yaptıkları hesaplamalara göre birkaç kromozomun büyük parçaları da dahil olmak üzere, kemiğin genomunun %5 ila %11i Neandertale ait. Çenenin sahibi ayrıca bir erkekti.

Bir atadan aktarılan DNA parçalarının, her bir nesilde ne kadar kısaldığını analiz eden araştırmacılar erkek bireyin 4-6 kuşak önce bir Neandertal atası olduğunu ortaya çıkardı. Araştırma henüz bir dergide yayınlanmadığı için ekip daha fazla ayrıntı vermek istemedi.

Modern İnsan-Neanderal Melezi Çene Kemiği

DNA  analizi sonuçları, çene kemiğine hala ilişik olan dişlerin, modern insan ve Neandertal karışımı özellikler taşıdığı yönündeki önceki savları doğruluyor. Örneğin çenedeki yirmi yaş dişleri, modern insana göre çok daha büyük.

Çeneyi ve dişleri inceleyen ve Fu’nın araştırmasını okuyan paleoantropolog Erik Trinkaus “Anatomik incelemelerin verdiği bilgilerle gen analizinin ortaya çıkardıkları arasında benzerlik olması bir bakıma güven verici” diyor.

Peștera cu Oase mağarasındaki çene kemğinie ilişik dişler. (Görsel: An early modern human from the Peştera cu Oase, Romania; Trinkaus et al)

Çene kemiği Romanya’daki Peștera cu Oase (Kemikli Mağara) mağarasında, ayı kemiklerinin arasında bulundu. 2002’de keşfedilen mağaraya sadece bir yeraltı nehrine tüple dalış yapılarak girilebiliyor.

Trinkaus uzun bir süredir bu çene kemiği ile aynı mağarada bulunan başka bir bireye ait kafatasının, Neandertal ve insan arasında çiftleşme gerçekleştiğine işaret ettiğini söylüyordu. Bu nedenle Fu’nun verilerinin de kendi sonucunu desteklemesi güven verici olmuş.

Fransa, Saint-Césaire’den Neandertal. Günümüzden 36,000 yıl önce. Görsel: P. Plailly/E. Daynes/Eurelios/Rekonstrüksiyon: Atelier Daynès, Paris.

İnsan DNA’sındaki Neandertal Kalıntıları

Sahra altı Afrika’dan dışarı çıkan insanların hepsi, genomunda %1 ila %4 oranında Neandertal DNA’sı taşıyor. Araştırmacılar Afrika’dan çıkan erken insanların, günümüzden  50,000-60,000 yıl önce Orta Doğu’da, buraya yerleşmiş Neandertallerle çiftleşmesinin en olası seçenek olduğunu düşünüyordu. Bu da erken insanın Asya, Avrupa ve dünyanın geri kalanına yayılmasından önce gerçekleşmiş olmalıydı.

Geçen sene Fu’nun da içinde bulunduğu bir ekibin Sibirya’daki 45,000 yıllık modern insan kalıntıları üstünde yaptığı çalışmalar da bu teoriyi destekler nitelikteydi. Bu bireyin kalıntıları, günümüzden 50,000 ila 60,000 yıl önce Neandertal ataları olduğunu ortaya koydu. Bu tarihlerde modern insan büyük ihtimalle Afrika’yı terk etmeye başlamıştı.  İsrail’deki aynı dönemde Neandertallerin yaşadığı bölgeye yakın bir mağarada, 55,000 yıllık modern insan kafatasının bulunması da başka bir kanıt sağlamış oldu.

Avrupa’daki birçok yerleşimde yapılan radyokarbon analizleri Neandertal ile modern insanın 5,000 yıl kadar bir süre de Avrupa’da birlikte bulunduğunu ortaya koyuyor. Bu da Neandertal ve modern insanın Avrupa’da karşılaşıp çiftleşebilmesi için oldukça yeterli bir süre.

Fransa, Chapelle-aux-Saints’den Neandertal, günümüzden 50,000 yıl önce. Görsel: S. Entressangle/Rekonstrüksiyon: Atelier Daynès, Paris.

Neandertal-Modern İnsan Çiftleşmesi Ne Kadar Sıktı?

Genom araştırmacısı María Ávila, çene kemiğinden elde edilen verilerin, çiftleşmenin sadece Orta Doğu’da değil Avrupa’da da gerçekleştiğine işaret ettiğini söyledi. Ávila “Neden sadece bir bölgede olmuş olsun? Bu mantıklı da bir sonuç” diyor.

Ávila, çene kemiğinden elde edilen DNA’nın Neandertal kısımlarının, hem Neandertal genomu hem de günümüz insanlarındaki Neandertal dizileriyle karşılaştırılacağını umduğunu söyledi. Fakat çeneden elde edilen DNA’nın oldukça bozulmuş olması bu karşılaştırmayı engelleyebilir.  Ávila “Umarım bu analizleri yapacak kadar verileri vardır” diyor.

Trinkaus ise, çenenin bütün bir nüfusu değil, sadece tek bir insanı temsil ettiğine dikkat çekiyor. Modern insan ile Neandertallerin, Avrupa’da ne kadar sıklıkla melezlendiği belirli değil. Neandertallerin yok oluşundan önceye tarihlenen modern insan kalıntıları bu konuya açıklık getirebilir.

Trinkaus “Ben kariyerime 40 yıl önce, modern insanın neden Neandertalden daha başarılı olduğunu bulmaya çalışarak başladım. Bunun cevabını hala bilemiyoruz” diyor.

Makale: Fu, Q., Hajdinjak, M., Moldovan, O. T., Constantin, S., Mallick, S., Skoglund, P., … & Viola, B. (2015). An early modern human from Romania with a recent Neanderthal ancestor. Nature, 524(7564), 216-219.