2.300 Yıllık Çömlek, Birçok Kişiyi Hedefleyen Bir Lanet İçeriyordu

Parçalara ayrılmış bir tavuğun kemiklerini içeren 2.300 yıllık bir çömlek, muhtemelen antik Atina’daki 55 kişiyi felç etmek ve öldürmek amacıyla kullanılan bir lanetin parçasıydı. Keşif, insanların şehirde “laneti” nasıl kullanmaya çalıştıklarına dair yeni kanıtlar ortaya çıkarıyor.

Çömlek; Agora’nın ticari binası altında ve bir zamanlar antik zanaatkarlar tarafından kullanılan yerde, bir sikke ile birlikte bulundu. Yale Üniversitesi’nde klasikler profesörü olan Jessica Lamont, Hesperia adlı dergide yayımlanan bir makalede, “Toprak kap, genç bir tavuğun parçalanmış kafasını ve alt uzuvlarını içeriyordu.” diyor.

MÖ 300 civarında laneti oluşturan insanlar, aynı zamanda kabın bir ucundan diğer ucuna büyük demir bir çivi çakmış.

(Atina’da 2.500 Yıllık Kuyuda Lanet Yazılı Tabletler Bulundu)

Lamont, “Aslında kabın dış yüzeylerinin tamamı bir metin ile kaplanmıştı. Kap, bir zamanlar üzerinde 55’ten fazla isim taşıyordu; bunların düzinelercesi şimdi yalnızca dağılmış, şekli değişmiş harflerden veya zayıf kalem darbelerinden ibaret.” diyor ve Yunanca yazıların “Bağlıyoruz.” anlamına gelebilecek kelimeler içerdiğini de belirtiyor. Çivinin ve tavuk parçalarının lanette oynadığı muhtemel bir rol olmalı. Antik lanetlerde çivilere sıklıkla rastlanıyor. Lamont, “Lanetlerde kullanılan çivilerin engelleyici bir gücü vardı ve bu çiviler, lanetin ulaşacağı kurbanların zihinsel yetilerinin felce uğramasını veya kısıtlanmasını temsil ediyordu.” diye ekliyor.

Tavuk, öldürüldüğünde en fazla 7 aylıktı. ”Laneti yapan insanlar, pilicin ‘savunmasız ve kendini korumaktan aciz’ oluşunu, kabın üzerinde ismi yazan insanlara aktarmak istemiş olabilirler.” diyor Lamont. Tavuğun kap içinde koyulan kafası ve alt bacaklarının da temsil ettiği bazı şeyler var. Lamont bu konu hakkında şunları söylüyor: “Laneti yaratanlar; tavuğun kafasını ve alt bacaklarını koparıp delerek, hedeflerindeki kurbanların bu vücut parçalarını kullanmaktan aciz hale gelmelerini amaçlamış olabilirler.”

“Bahsi geçen ritüel takımı, Atina’nın bağlayıcı lanetleri arasına dahil edilebilir; bu lanetlerde amaç genel olarak adı geçen bireylerin fiziksel ve bilişsel yetilerini ‘bağlamak’ veya kısıtlamaktır.” diyen Lamont, ekliyor: “Kap, hayvan kalıntıları içeren birkaç yanmış odun yığınının yakınına yerleştirilmiş. Bu, lanetin etkisini artırmak için kullanılmış bir faktör olabilir.”

Bu Lanet Neden Yaratılmıştı?

Lamont, “Kabın üzerindeki el yazısının stili, isimleri kap üzerine yazan en az iki farklı kişinin olduğuna işaret ediyor.” diyor. “Bu lanetin, güçlü bir lanet yaratmayı çok iyi bilen insanlar tarafından oluşturulduğundan emin olabilirsiniz.” Neden bu kadar ayrıntılı bir lanet yaratmaya uğraştıkları ise çok da açık değil fakat herhangi bir adli dava ile ilgili olabileceği düşünülüyor.

“İsimlerin sayısının fazlalığı, yaklaşmakta olan bir davayı en muhtemelen senaryo haline getiriyor.” diyor Lamont. “Laneti yaratanlar, karşı tarafta yer alan tüm isimleri lanete dahil etmiş olabilirler: tanıklar, aileler, karşı tarafı destekleyenler… O dönemde Atina’da yargılamalar çok yaygındı ve halkın büyük bir kısmını heyecanlandırıyordu.”

Kabın bulunduğu yer -eskiden zanaatkarlar tarafından kullanılan bir yapı-, davanın bir iş yeri ihtilafını içerdiğini düşündürüyor. “Lanet; endüstriyel yapının içinde çalışan zanaatkarlar tarafından, iş yerleri arası ihtilafa ilişkin bir yargılamanın başında yaratılmış olabilir.” diyor Lamont.

Diğer bir ihtimale göre ise lanet, yaklaşık 2.300 yıl önce Atina’da yaşanan bir çekişme ile ilgili olabilir. Büyük İskender MÖ 323 yılında öldükten sonra imparatorluğu çöktü ve generalleri ile üst düzey yetkilileri iktidar kavgasına tutuştu. Tarihi kayıtlar, o zamanlar Atina’da birkaç farklı grubun kontrolü ele geçirmek için mücadeleye giriştiğini gösteriyor. Lamont, “Bu; savaş, kuşatma ve değişen siyasi ittifaklar ile baltalanmış bir dönemdi.” diyor.

Lanet çömleği, 2006 yılında gün ışığına çıkarıldı; yakın zamanda Lamont tarafından incelendi ve deşifre edildi. Çömleği açığa çıkarmak amacıyla yapılan kazı, o dönemde Cincinnati Üniversitesi’nde klasikler alanında doktora öğrencisi olan Marcie Handler gözetiminde yürütülmüştü.

Live Science. 1 Haziran 2021.

Makale: Lamont, J. L. (2021). The Curious Case of the Cursed Chicken: A New Binding Ritual from the Athenian Agora. Hesperia: The Journal of the American School of Classical Studies at Athens, 90(1), 79-113.