10 Maddede Hasankeyf’i ve Ilısu Tehdidini Anlamak

Ilısu barajı yüzünden yakında su altında kalacak olan Hasankeyf, Hasankeyf’in barındırdığı eşsiz kültürel ve doğal miras, ve baraj gerçeği hakkında bilmeniz gerekenler.

1- Hasankeyf’i de içine alan Dicle Vadisi, UNESCO’nun 10 adet Dünya Mirası Listesi kriterlerinden, 9 tanesini kapsayan dünyadaki tek yer. Fakat Hasankeyf Dünya Mirası Listesi’nde değil. (Ve UNESCO bu statüyü ancak Türkiye hükümetinin talebiyle onaylayabiliyor.)

Dünya Mirası Listesi’nde olmamasına rağmen Hasankeyf, 2015 yılında Avrupa’nın Tehlike Altındaki 14 Kültürel Miras Alanı listesine girdi.

2- Hasankeyf’in tarihi, buradaki en eski arkeolojik alan olan Hasankeyf Höyük ile 10 bin yıl öncesine dayanıyor. Etrafında günümüze kadar keşfedilen 550 kültürel ve tarihi varlık bulunuyor. Alman Arkeoloji Enstitüsü eski müdürü Prof Adolf Hoffman’a göre, kazılması gereken yerlerin sadece %5’i kazılabildi.

3- Hasankeyf Antik Kenti’nin ismi 3,600 yıldır biliniyor. İsmiyle ilgili ilk yazılı kayıt Suriye’deki Mari Antik Kenti’nde bulunmuş çivi yazılı bir tablette bulunuyor, ve Akadca/Asurca “kipan, keypan”, yani kaya olarak geçiyor.

(Görsel: Doğa Derneği/Ali İhsan Gökçen)

4- Bölgede Pers, Roma, Bizans, Emevi, Abbasi, Hamdani, Mervani, Artuk, Eyyübi ve Osmanlı gibi yirmiden fazla kültürün izleri bulunuyor.

Bu kültürlerin geride bıraktığı Yamaç Külliyesi, Dicle Köprüsü, Sultan Süleyman Camii, Büyük Saray, Deriki Kilisesi, Zeynel Bey Külliyesi, Şab Camii, Artuklu Köşkü, Kasımiye Köşkleri ve birçokları gibi sayısız tarihi eser, her yıl bir yıl milyonu aşkın yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret ediliyor.

5- Hasankeyf sadece kültürel değil, aynı zamanda çok önemli bir doğal mirasa sahip. Dicle Üniversitesi’nin araştırmasına göre, barajdan etkilenecek alanın sadece %5’i ekolojik olarak araştırılmış durumda.

6- 2006’da inşaatı başlayan ve 2016 yıllında bitirilmesi planlanan Ilısu Barajı Hasankeyf’i ve Dicle Vadisi’ni tehdit ediyor. Bu barajla 400 kilometrelik bir alan sular altında kalacak.

Parçalarına ayrılıp taşınması planlanan Zeynel Bey Türbesi

7- Avrupa ülkeleri ve yatırım bankaları, doğaya ve kültürel mirasa vereceği zararları göz önünde bulundurarak 2009 yılında Ilısu baraj projesinden çekildi ve geri dönmeyeceğini belirtti. Barajın maliyeti en az 2 milyar Euro.

8- Barajın yapımı büyük oranda bitti, fakat son birkaç aydır güvenlik sorunu nedeniyle devam edemiyor, iş makinaları ve işçiler çalışamıyor.

9- Baraj su tutmaya başladıktan sonra Hasankeyf, 2-3 yıl içinde tamamen suya gömülmüş olacak.

10 – Proje planları kültürel ve tarihi öneme sahip belirli anıtların sökülerek bir Arkeoloji Parkı içinde yeniden inşa edileceğini belirtiyor, fakat uzmanlar bu planın teknik açıdan imkansız olduğunu söylüyor.

Mümkün olsaydı bile eserleri ait oldukları ortamdan ayırarak sergilemek anlam ve  öneminin büyük ölçüde yitirilmesine neden olacak.

#hasankeyfboğulmasın

Kaynakça: Doğa Derneği “Hasankeyf Yok Olmasın” Kitapçığı