Zerzevan Kalesi’nde Gizemli Roma Dini Tapınağı Bulunmuş Olabilir

Diyarbakır’ın Çınar ilçesinde Zerzevan Kalesi’nde, Roma döneminde gizemli bir din olan Mithras dinine ait yeraltı tapınağı bulunmuş olabilir.

F: Aljazeera

Çınar ilçesine 13 kilometre uzaklıktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında bulunan ve Roma İmparatorluğu döneminde askeri üs olarak kullanılan Zerzevan Kalesi’nde 2014 yılında başlayan arkeolojik kazılar sürüyor. Dicle Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Doç. Dr. Aytaç Coşkun kazı başkanlığında devam kazılarda bugüne kadar, yer altı kilisesi, gizli geçitler, yeraltı sığınağı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kaya mezarları, sunaklar, tahıl ve silah depoları, su sarnıcı, takılar, bronz sikkeler, birçok askeri ve tıbbi malzeme bulundu.

Aljazeera’den Kadir Konuksever’in haberine göre, Zerzevan Kalesi’nde yürütülen kazı çalışmalarında arkeologların keşfettikleri yer altı tapınağının, Roma döneminde gizemli bir topluluk olan Mithras dinine ait olabileceği değerlendiriliyor.

Mithras Dini

Dışarıya kapalı, herkesin anlaması için kurgulanmamış, sadece belirli kişilerin anlayabileceği gizli bir inanç ya da ideoloji olarak tanımlanan Mithras dininin gizemli bir Roma dini olduğunu belirten Doç. Dr. Aytaç Coşkun, bazı Roma askerlerinin de bu tarikata mensup olduğunu söylüyor.

F: Aljazeera

Coşkun, Zerzevan’da keşfettikleri tapınağın, bu dine ait olabileceğini ve gelecekteki kazı sezonlarında kesinleşirse, Mithras inancına ait bölgedeki ilk tapınak olacağını aktarıyor.

Doç. Dr. Coşkun;

“Mithras bir din, mistik bir Roma kültürü olarak nitelendirilebilir. Tarih boyunca gizemini korumuş ve sırlarını ancak mensupları ile paylaşmıştır. Romalı askerler arasında da yaygınlığı bilinmektedir. Zerzevan’da yeraltında kilise, sunak, gizli geçitler ve sarnıçların yanı sıra yeni keşfettiğimiz bir yapı daha var. Bu yapıyı henüz tam incelemedik. Sadece küçük bir bölümden içeriye girerek gözlemde bulunduk. Yapısı ve bir takım özellikleri nedeniyle çok yüksek ihtimalle bir Mithras tapınağı olduğunu düşünüyoruz. Kazı dönemimiz kış şartları nedeniyle bitti. Şubat ayında yeniden başlayacağız. O zaman bundan kesinlikle emin olabileceğiz. Bu bölgedeki ilk Mithras tapınağı özelliğini taşıyacaktır.”

Kazıda ortaya çıkarılan sikke, takılar ve askeri malzemeler. F: Aljazeera

Zerzevan (Samachi) Kalesi

Bölgedeki ilk Roma dönemi kazısı olan kalede, son olarak geçtiğimiz Ekim ayında, en az 400 kişinin barınabileceği, 1500 yıllık dev bir yeraltı sığınağı ortaya çıkarıldı. 2.5 metre yüksekliğinde ve altı havalandırma boşluğu bulunan sığınakta, savaş dönemlerinde yüzlerce insanın geçici olarak barındığı düşünülüyor.

Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırında yer alan Zerzevan (Samachi) Kalesi, yanından geçen ve Perslerin “Kral Yolu” dedikleri ticaret ve askeri yolun korunmasını sağlıyordu. 3. yüzyılda yapılan ve kullanılmaya başlayan kale, Halid Bin Velid önderliğindeki İslam orduları tarafından alındığı 639 yılına kadar varlığını sürdürdü.

Zerzevan Kalesi’nde bulunan 1500 yıllık yeraltı sığınağı. F: AA

Doç. Dr. Aytaç Coşkun; “Tepenin üzerinde surlar içerisinde yer alan Zerzevan veya araştırmalarımızdan ulaştığımız sonuca göre Samachi Kalesi, Roma İmparatorluğu için çok önemli. Doğu sınırını koruyor ve yaklaşık bin askerin görev yaptığını tahmin ediyoruz. Önemli çünkü bu kale düşerse Diyarbakır ve Anadolu’nun düşmesi de gündeme gelecekti. Nitekim İslâm orduları tarafından alındığında, önce Diyarbakır sonra Anadolu fethedildi. Zerzevan kazılarının, özellikle İ.S. 3 ile 7 yüzyıl arasında süren Roma – Sasani mücadelelerine sahne olan döneme ve erken Hıristiyanlık dönemine dair yeni bilgiler verebileceğini düşünüyoruz. Bu açıdan oldukça heyecan verici ve tarihe ışık tutacak özellikte.”

Diyarbakır’daki Zerzevan Kalesi’nde 1500 Yıllık Yeraltı Sığınağı Bulundu

Aljazeera.com / Kadir Konuksever