Yüzlerimiz Neden Neandertal ve Şempanzeden Daha Küçük?

Neandertallerden ve hatta şempanzelerden bile daha küçük yüzlerimiz var. Yeni bir çalışma bunun nasıl ortaya çıktığını açıklayabilir.

Modern insanların, Neandertaller ve hatta şempanzelerle karşılaştırıldığında, alışılmadık derecede küçük ve düz yüzleri var. Neandertallerin iri burunları ve güçlü yüz yapılarıyla bilinen kemiklerine kıyasla bu farkın nedeni paleoantropologlar için uzun süredir gizemini koruyordu.

Ancak yapılan yeni bir araştırma, bu farkın nasıl ortaya çıktığına dair ipuçları sunuyor: Modern insanların yüzleri yavaş gelişiyor ve ergenliğin erken döneminde büyümeyi durduruyor; oysa Neandertallerin yüz gelişimi erken yetişkinliğe kadar devam ediyordu.

“Bu iki insan türü yüz kemiklerinde farklı gelişim yolları izlemiş” diyor Almanya’daki Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nde doktora sonrası araştırmacı olan Alexandra Schuh.

Journal of Human Evolution adlı akademik dergide yayımlanan çalışmada, Schuh ve meslektaşları Homo sapiens, Neandertaller ve şempanzelere ait 174 kafatasının orta yüz bölgesini inceledi. Çocukluktan yetişkinliğe kadar farklı yaşlardaki bireylere ait kafataslarının dahil edilmesi, araştırmacıların yüz ontogenezini — yani kafatasındaki yüz kemiklerinin nasıl gelişip büyüdüğünü — incelemelerine olanak tanıdı.

(İlgili: Adını Hiç Duymamış Olabileceğiniz Kayıp İnsan Ataları)

Araştırmacılar kafataslarını yakından incelemek için iki teknik kullandı. Öncelikle sanal 3B modeller oluşturarak üst çene kemiği (maksilla) üzerinde 200’den fazla dijital nokta belirlediler ve büyüme-gelişme kalıplarını analiz ettiler. Daha sonra, mikroskobik analizle kemik oluşumu ve kemik yeniden şekillenmesinde görülen normal bir süreç olan kemik rezorpsiyonunu (kemik emilimini) değerlendirdiler. Bu süreç, kemiğin yapısını ve dayanıklılığını korumasına yardımcı olur.

“Neandertallerde — doğumdan itibaren — kemik oluşumunun baskın olduğunu gördük; bu da onların daha büyük ve öne çıkık yüzler geliştirmesine neden oluyor” diyor Schuh. “Buna karşılık, günümüz insanlarında belirgin biçimde daha yüksek düzeyde kemik rezorpsiyonu görülüyor.”

Yeni araştırma, hem şempanzelerin hem de Neandertallerin daha büyük ve daha hızlı büyüyen yüzlere sahip olduğunu, oysa modern insanların yüzlerinin ergenlik döneminde büyümeyi durdurduğunu ortaya koydu.

“Erken yaşta büyümenin durması, türümüzün ayırt edici bir özelliği” diyor Schuh. “Sadece Homo sapiens’te görülen benzersiz bir gelişim modeli tanımladık.”

Neandertallerin neden bu kadar büyük yüzlere ve burunlara sahip olduğu üzerine birçok açıklama öne sürüldü. Bunlar arasında soğuk iklime adaptasyon, daha yüksek enerji ihtiyacı, sert yiyeceklerin çiğnenmesi ve dişlerin alet gibi kullanılması yer alıyor. Modern insanların daha küçük yüzleri ise genellikle yemek pişirme tekniklerinin gelişmesi ve beyin hacmindeki artışla açıklanıyor.

Ancak modern insanların neden evrimsel olarak bu kadar küçük yüzler geliştirdiği sorusu, paleoantropolojinin hâlâ çözülememiş en karmaşık sorularından biri olmaya devam ediyor. “Bununla birlikte çalışmamız bu farkın ‘nasıl’ geliştiğine ışık tutuyor” diyor Schuh, “ve bu süreçleri anlamak adına önemli bir ilk adımı temsil ediyor.”

Live Science. 27 Mart 2025.

Makale: Schuh, A., Gunz, P., Villa, C., Maureille, B., Toussaint, M., Abrams, G., … & Freidline, S. E. (2025). Human midfacial growth pattern differs from that of Neanderthals and chimpanzees. Journal of Human Evolution, 202, 103667.