Yünlü Mamutlar için Önemli Adım: Yünlü Fareler Yaratıldı!

Yünlü fareler “yaratan” bilim insanları, ilk yünlü mamut yavrusunun 2028 yılının sonuna kadar doğacağını umuyor.

Genetik olarak değiştirilmiş fareler, soğuğa dayanıklılık özellikleri taşıyor. Bu gelişme, filler üzerinde yapılacak genetik değişiklikler için bir adım olarak görülüyor.

ABD merkezli biyoteknoloji şirketi Colossal Biosciences, soyu tükenmiş mamutları geri getirme planında önemli bir aşamaya ulaştıklarını duyurdu: Yünlü fareler yaratıldı.

Şirketin amacı, Asya fillerini genetik olarak değiştirerek onlara yünlü mamut özellikleri kazandırmak ve böylece mamutları “yeniden diriltmek”. Araştırmacılar, ilk mamut yavrusunun 2028’in sonuna kadar doğmasını umuyor.

Colossal Biosciences, 2021’de yünlü mamutu ve dodo kuşunu geri getirme planlarını açıklamıştı. Ancak, bu süreçte tamamen nesli tükenmiş türleri diriltmek yerine, yaşayan hayvanların genetiklerini düzenleyerek eski türlerin özelliklerini kazandırmayı hedefliyorlar.

(İlgili: Yünlü Mamutları Hayata Döndürmeye Bir Adım Daha Yaklaşıldı)

Asya filleri nesli tükenme tehlikesi altında olduğu için, embriyo düzenleme sürecinin başlaması ciddi bürokratik engellerle karşılaşabilir. Ancak Colossal, bu süreci ilerletmek için büyük bir bütçe ayırdı ve şu ana kadar 400 milyon dolardan fazla yatırım topladı.

Colossal’ın kurucu ortağı ve CEO’su Ben Lamm, ekibin antik mamut genomlarını incelediğini ve bunları Asya fillerinin genomlarıyla karşılaştırarak farkları anlamaya çalıştıklarını söylüyor. Ayrıca gen düzenleme sürecine de başladıklarını belirtiyor.

Şimdi ise ekip, yaklaşımlarını destekleyen önemli bir kanıt elde ettiklerini öne sürüyor: Sağlıklı, genetik olarak değiştirilmiş ve soğuğa dayanıklı özellikler taşıyan fareler üretildi.

“Bu keşif süreci hızlandırmasa da önemli bir doğrulama noktası” diyen Lamm, farelerin yünlü tüyler geliştirdiğini belirtiyor.

Genetik Düzenlemeler ve Yünlü Fareler

Şirket, önce fareleri seçerek sürecin işe yarayıp yaramadığını test etti. Eğer başarılı olursa, gelecekte yünlü mamuta en yakın akrabası olan Asya fillerinin embriyolarında benzer düzenlemeler yapılması planlanıyor.

Henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş bu araştırmada bilim insanları, genetik düzenleme tekniklerini kullanarak fare embriyolarını modifiye etti ve bunları taşıyıcı annelere yerleştirdi.

Araştırmada dokuz farklı gen hedef alındı. Bu genlerin çoğu, kıl rengi, dokusu, uzunluğu veya deseniyle ilgiliydi. Çalışmada özellikle mamutların yünlü kürk geliştirmesinde rol oynadığı düşünülen iki gen üzerinde yoğunlaşıldı.

Ayrıca araştırmacılar, yağ metabolizmasıyla ilişkili bir geni de değiştirdi. Bu gen mamutlarda da bulunduğundan, soğuğa uyum sağlamada rol oynamış olabileceği düşünülüyor.

Yapılan genetik düzenlemeler sonucunda doğan farelerin bazılarında yünlü kürk, uzun tüyler veya altın kahverengi tüyler gelişti. Ancak yağ metabolizmasıyla ilgili gen değiştirilse de farelerin ortalama vücut kütlesinde kayda değer bir farklılık görülmedi.

Colossal’ın baş bilim sorumlusu Beth Shapiro, gen düzenleme sürecinin başarılı olduğunu belirterek, “Birçok birey, hedeflenen genetik düzenlemelerin yüzünü 100’ünü taşıyor” diyor.

Lamm, ekibin önümüzdeki aylarda farelerin soğuk toleransını test etmeyi umduğunu da ekliyor.

Bilim İnsanlarından Eleştiriler

Bağımsız bilim insanları, bu çalışmaların gerçekten “de-extinction” yani türleri diriltme anlamına gelip gelmediği konusunda şüpheli. Onlara göre genetik düzenleme ile yünlü bir fil yaratmak, teknik olarak bir “yünlü mamut” üretmek anlamına gelmiyor, çünkü bu sadece Asya fillerinin özelliklerini değiştirmek olacak.

Francis Crick Enstitüsü’nden kök hücre biyolojisi uzmanı Robin Lovell-Badge, çalışmanın teknik yönlerini övüyor ancak hangi genetik mekanizmaların yünlü kürk oluşumuna neden olduğunu tam olarak açıklamadığını söylüyor.

Lovell-Badge ayrıca, bir fili mamuta dönüştürmenin yalnızca birkaç soğuğa dayanıklılık genini değiştirmekten çok daha karmaşık bir süreç olduğunu vurguluyor.

“Bu genetik değişikliklerin, yalnızca mamut gibi görünmelerini değil, aynı zamanda mamut gibi davranmalarını da sağlamak için gerekli olup olmadığı belirsiz”

“Ayrıca, böylesine büyük bir kaynağın, yok olmak üzere olan türleri korumak için harcanması daha mantıklı olmaz mı?”

Diğer bilim insanları da fareler üzerinde yapılan çalışmanın gerçek mamut genleriyle değil, sadece fare genleri üzerinde yapılan düzenlemelerle gerçekleştirildiğini belirtiyor.

Sheffield Üniversitesi’nden Dr. Tori Herridge, “Bir mamut benzeri fil yaratmak çok daha büyük bir zorluk. Çünkü bu sürece dahil olan gen sayısı çok daha fazla ve bu genlerin çoğu henüz tam olarak anlaşılamadı” diyor.

Bazı bilim insanları bu çalışmayı mamutları geri getirmeye yönelik önemli bir adım olarak görse de, birçok uzman “mamutların yeniden diriltilmesinin yakın zamanda gerçekleşmeyeceğini” düşünüyor.

The Guardian. 4 Mart 2025.

Makale: Rui Chen et al. (2025). Multiplex-edited mice recapitulate woolly mammoth hair phenotypes. biorxiv.