Yanardağ Patladığında Pompeii’den Kaçanlar Nereye Gitti?

Vezüv Yanardağı MS 79 yılında patladığında, binlerce insan ölmüştü ancak herkes değil. Peki kurtulanlar nereye gitti?

Vezüv Yanardağı MS 79 yılında patladığında, çevreye saçtığı erimiş kaya, kavurucu çöküntü ve zehirli gazlar yakınlardaki Pompeii ve Herculaneum şehirlerinde yaşayan yaklaşık 2.000 insanın canına mal olmuştu.

Ancak bu felaket şehrin tüm sakinlerini öldürmemişti. Peki, felaketi atlatsalar da külle dolmuş evlerine geri dönemeyenler nereye gitti?

(Pompeii’deki Yatak Odasında Erotik Fresk Bulundu)

Olayın antik dünyada gerçekleşmiş olduğu göz önüne alındığında pek de uzağa gitmedikleri söylenebilir. Yeni bir araştırmaya göre hayatta kalanların birçoğu Güney İtalya kıyılarında kalarak Cumae, Napoli, Ostia ve Pozzuoli’ye yerleşmişti.

Miami Üniversitesi Klasik Çalışmalar kürsüsünden Profesör Steven Tuck, tarihi kayıtlar dağınık olduğundan hayatta kalanların nereye gittiklerini belirlemenin zorlu bir iş olduğunu söylüyor. İnsanların felaketin ardından nereye yol aldıklarını belirlemek için, dokümanlar, yazıtlar, eserler ve antik altyapıyı da içine alan tarihi kayıtlar taranarak, çeşitli kriterler oluşturulduğu bildiriliyor.

Tuck’ın  bu doğrultuda, Pompeii ve Herculaneum’daki bilinen aile isimlerini bir veritabanı haline getirip bu isimlerin MS 79’dan sonra herhangi bir yerde gözüküp gözükmediğini kontrol ettiği,  ayrıca ateş tanrısı Vulcanus veya patlamanın ardından yakınlardaki şehirlerde gün yüzüne çıkan Pompeii’nin koruyucu tanrıçası Venüs Pompeiana tapınımı gibi Pompeii ve Herculaneum kültürüne dair özgün izler aradığı da belirtiliyor.

Tuck’ın ifade ettiğine göre, o dönemde başlayan altyapı projelerinin felaketten kurtulanların yaptığı ani göç akışlarına uygun ortam sağlamak için yapılmış olması muhtemel zira patlamanın olduğu sırada Pompeii ve Herculaneum’da 15.000 ila 20.000 insan yaşıyordu ve bunların büyük bir çoğunluğu Vezüv felaketini atlatmıştı.

Hayatta kalanlardan Cornelius Fuscus adında bir adam, daha sonra, Romalıların Asya olarak adlandırdıkları yerde (günümüz Romanya’sı) askeri bir eylem sırasında ölmüştü. Tuck, konuya ilişkin verdiği bir demeçte “Orada onun için bir yazıt konulmuş, Pompeii kolonisinden olduğu, daha sonra Napoli’de yaşadığı ve en nihayetinde orduya katıldığı söylenmiş” diyor.   

Yolculuklarına ve diğer kayıtlara dair detaylar sunan tarihi belgelere göre Pompeii’li Sulpicius ailesi ise Cumae’ye yerleşmiş.

Tuck, “Arkeologlar Pompeii duvarlarının dışında, bu ailenin mali kayıtlarıyla dolu bir kasa keşfetti. Kasa yolun kenarında külle kaplı bir haldeydi. Buradan açıkça anlaşılıyor ki biri bu iri kasayı giderken yanında götürmeye niyetlenmiş ancak bir kilometre kadar sonra vazgeçip bırakmış” diyor.

Kasadaki belgeler, birkaç on yıllık krediler, borçlar ve emlak mevcutlarına ilişkin detaylar sunuyor. Belgelerden anlaşıldığı üzere Sulpicius ailesi Cumae’ye orada bir iş ve sosyal ağları olduğu için yerleşmiş.

Araştırması sırasında Tuck, birkaç kadın ve azad edilmiş kölelere ilişkin yerleşim kayıtlarına da rastlamış. Felaketten sonra hayatta kalanların birçoğu, yeni şehirlere taşındıktan sonra bile birbirleriyle evlenmiş. Böyle yapan kadınlardan biri olan Vettia Sabina Napoli’de bir aile mezarına üzerinde “Have “ yazan bir yazıtla gömülmüş. “Have” Romalıların MÖ 80’de şehri ele geçirmesinden önce ve sonra Pompeii’de konuşulan bir lehçe olan Oskan diline ait bir sözcük. “Hoş geldin” anlamına gelen bu sözcüğe günümüz kapı paspasları gibi evlerin önünde rastlamak mümkün.

(Pompeii’de Mitolojik Narkissos Freski Bulundu)

Yalnızca özgün aile isimlerine bakarak araştırmada yalnızca belirli bir düzeye kadar ilerlenebiliyor. Tuck “Birçok yabancı, göçmen ve kölenin kayıtlı aile isimleri bulunmadığı ve bu durum onların izini sürmeyi zorlaştırdığı için şehir dışına yerleşen kazazedelerin sayısı araştırmamda belirtildiğinden çok daha fazla” diyor.

Tuck, kamu alanlarındaki altyapıyı göz önüne bulundurarak, Roma İmparatoru Titus’un kazazedelerin akın ettiği şehirlere para yardımı yaptığını ortaya çıkardı. Bu para aslında Pompeii ve Herculaneum’dan geliyordu, temelde devlet patlamada hayatını kaybetmiş ve bir varisi olmayan kişilerin parasını kendine alıyor daha sonra bu parayı geride kalanların yerleştiği şehirlere veriyordu. Tuck, buna rağmen İmparator Titus’un yapılan tüm altyapı çalışmalarını kendine mal ettiğini vurguluyor.

İmparator her ne kadar haksız yere kendine pay çıkarsa da bu paralarla yapılan yeni altyapı kazazedelerin yeni evlerine yerleşmesine yardımcı olmuştu. Tuck’ın belirttiğine göre Pompeii ve Herculaneum şehirleri yok olmuş, ancak devlet hayatta kalan insanların yerleştiği topluluklara yeni yerler, su kemerleri ve kamu binaları inşa etmeye başlamıştı.

Live Science. 26 Şubat 2019.

Makale