Volkanik Patlama, Eski Mısırlıları Kenti Terk Etmeye Zorlamış

Eski Mısırlılar, deniz kıyısında bulunan kenti, tatlı su kaynakları kuruduğu için 2.000 yıldan daha uzun bir süre önce terk ettiler. Sebep, muhtemelen dünyanın diğer tarafında şiddetli bir kuraklığı tetikleyen büyük bir volkanik patlama olabilir.

Mısır’daki eski bir evin geçiş aralığındaki kuyudan dışarı pompalanan su. C: M. Woźniak

Arkeologlar 1994’ten beri, Mısır’ın Kızıldeniz sahilinde bulunan Berenike kentinde kazılar gerçekleştiriyorlar. Berenike MÖ 275-260 yılları arasında kuruldu, ancak yüzyıllar sonra yeniden iskan edilmeden önce, MÖ 220-200 yılları arasında geçici olarak terk edildi. Mısır’ın, Roma tarafından MÖ 30 senesinde ilhak edilmesinden sonra, Berenike, Roma İmparatorluğu’nun en güneyindeki limanı haline gelmişti.

Polonya’nın başkenti Varşova’daki Akdeniz ve Doğu Kültürleri Enstitüsü’nden Marek Wozniak, Berenike için “askeri bir üs ve şehrin bir tür kombinasyonuydu.” diyor. 

Wozniak 2014’ten beri, kale surlarının kule ve geçit kalıntılarını kazıyor. Ohio’daki Toledo Üniversitesi’nden James Harrell ile birlikte, bir binanın zemininde bir kuyu çöküğünü keşfettiler. Bu kuyu günümüzde de hala su sağlıyor. Wozniak konu hakkında: “Suyun tadı biraz tuzlu olmakla birlikte, son derece iyi.” diyor.

(Antik Çağda İklim Değişikliği: Su Kıtlığı Nedeniyle Kitlesel Göç)

Ancak kuyu MÖ 220-200 yılları arasında kurumuştu ve rüzgar zamanla içini kum doldurmuştu. Taşınan bu kumlar kuyunun içinde korunmuştu ve bu dolgunun arasında MÖ 199 senesinden önceki on yıllara tarihlendirilen iki adet bronz sikke bulundu. Kalenin başka bir yerinde, o zamandan kalma çok az eser var ve bu da Berenike’nin o dönem aralığında terk edildiğini gösteriyor.

Wozniak, kuyunun kurumasına birkaç yıl süren bir kuraklığın sebep olduğunu söylüyor. Muhtemelen bu kuraklığın sebebi volkanik bir patlamaydı. Buna uygun olarak, Yale Üniversitesi’nden Jennifer Marlon’un 2017 yılındaki çalışması, MÖ 209 senesinde volkanik bir patlamanın, atmosferimize sülfat aerosolleri yaydığını buldu. Bu durum Nil Nehri üzerindeki yaz yağmurlarının azalmasına sebep oldu. Yağmurun olmaması, kuyuların kurumasına sebep olmakla birlikte, yerleşimcileri kenti terk etmeleri konusunda da teşvik etmiş olabilir. 

Hangi yanardağın bu durumdan sorumlu olduğu belli değil. Wozniak ve Harrell bunun için dört aday öneriyorlar: Meksida’daki Popocateptl, Küçük Anttiler’deki Martinique Adası’nda bulunan Pelee ya da her ikisi de Japonya’da bulunan Tsurumi ve Hakusan volkanları adaylar arasında.


New Scientist. 19 Mart 2021.

Makale: Woźniak, M. A., & Harrell, J. A. (2021). When the well runs dry: climatic instability and the abandonment of early Hellenistic Berenike. Antiquity, 1-18.

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Tarih Bölümü mezunu. Marmara Üniversitesi Eski Çağ Anabilim Dalı yüksek lisans öğrencisi.

You must be logged in to post a comment Login