Viking Gümüşlerinin Üçte Biri İslam Dünyasından Gelmiş

Vikinglerin Yorkshire’da bulunan gümüş koleksiyonu, servetlerinin İslam dünyasıyla ticaret ağları sayesinde de şekillendiğini gösteriyor.

Kuzey Yorkshire’da keşfedilen dikkat çekici bir Viking Çağı gümüş koleksiyonu üzerine yapılan yeni araştırma, Viking eserlerinin uluslararası boyutunu gözler önüne serdi.

Oxford Üniversitesi Arkeoloji Fakültesi’nden Viking Çağı Arkeolojisi Doçenti Dr. Jane Kershaw liderliğindeki çalışmaya göre, koleksiyondaki gümüşün önemli bir kısmı yerel yağmalardan değil, İslam dünyasının derinliklerine uzanan uzun mesafeli ticaret ağlarından geliyordu.

2012’de bulunan Bedale koleksiyonundaki gümüş külçeler ve takılar üzerinde yapılan jeokimyasal analizler, gümüşün büyük kısmının Batı Avrupa kaynaklı olduğunu—muhtemelen Anglo-Sakson ve Karolenj sikkelerinden, yağma ya da fidye yoluyla elde edildiğini—gösterdi. Ancak araştırma, hatrı sayılır miktarda gümüşün İslami dirhemlerden geldiğini ve bu paraların İskandinav ticaret yolları aracılığıyla bölgeye ulaştığını ortaya koydu.

(İlgili: Danimarka’da Viking Dönemine Ait Hornelund Fibulaları)

29 gümüş külçe ve birkaç gösterişli boyun halkasından oluşan koleksiyon, 9. yüzyılın sonları veya 10. yüzyılın başlarına tarihleniyor ve Viking Çağı İngiltere’sindeki farklı kültürel ve ekonomik etkilerin harmanını yansıtıyor. Analizler, Vikinglerin yalnızca yağmaya güvenmediğini; Avrupa’nın tamamına ve Orta Doğu ile Orta Asya’ya uzanan ticaret ağlarında aktif rol aldıklarını da kanıtlıyor.

Dr. Kershaw, “Çoğumuz Vikingleri zenginlik arayışıyla manastırları ve varlıklı yerleri yağmalayan savaşçılar olarak düşünürüz. Bedale koleksiyonunun analizi bunun yalnızca hikâyenin bir kısmı olduğunu gösteriyor” diyor.

“Evet, yağmaladılar ve o ganimetin bir kısmı bu koleksiyona yansıdı. Ama aynı zamanda Kuzey Avrupa’yı İslam Halifeliği’ne bağlayan uzun mesafeli ticaret yollarından büyük kazançlar sağladılar. İngiltere’de yerleşim kurduklarında bu İslami gümüşleri de yanlarında getirdiler.”

“Bedale’nin, bugün tipik bir İngiliz pazar kasabası olmasına rağmen, Viking Çağı’nda çok daha geniş bir Avrasya ekonomisinin merkezinde olmasını hayal etmek hoşuma gidiyor. Vikingler sadece yerel halktan zenginlik almıyordu, aynı zamanda yağmaladıkları ve yerleştikleri yerlere zenginlik de getiriyorlardı.”

Araştırma ekibi, İngiliz Jeoloji Araştırma Kurumu’ndan bilim insanlarının da katkısıyla, kurşun izotopu ve eser element analizlerini birleştirerek koleksiyondaki gümüşün üç ana kaynağını belirledi: Batı Avrupa sikkeleri, İslami dirhemler ve her ikisinin karışımı olan kaynaklar.

Dikkat çekici olarak, külçelerin dokuzu—koleksiyondaki gümüşün neredeyse üçte biri—jeokimyasal olarak İslam Halifeliği’nde basılmış gümüşle eşleşti. Bu gümüşlerin özellikle bugünkü İran ve Irak bölgelerinden geldiği belirlendi. Söz konusu gümüşler, doğudaki Austrvegr adıyla bilinen ticaret yolları üzerinden İskandinavya’ya, oradan da İngiltere’ye ulaşmıştı.

Bulgular ayrıca, hem İskandinavya’da hem de İngiltere’de Viking metal işçilerinin, Kuzey Pennines gibi yerel kurşun kaynaklarını kullanarak bazı gümüşleri arıttığını gösteriyor. Örneğin, çok sayıda bükülmüş çubuktan yapılmış büyük bir boyun halkasının, doğu ve batı gümüşlerinin karışımından, muhtemelen kuzey İngiltere’de döküldüğü anlaşılıyor.

Bu analiz, Vikinglerin zenginlik edinme yöntemlerinin önceden düşünüldüğünden çok daha karmaşık ve birbirine bağlı olduğunu gösteren bulgulara katkı sağlıyor. Askeri seferler ve haraç toplama önemli olsa da, ticari değişim, ithal sikkelerin eritilmesi ve gümüşün külçe ya da takı şeklinde yeniden dökülerek İskandinav külçe ekonomisinde dolaşıma sokulması da büyük rol oynuyordu.

Çalışma, jeokimyasal analiz gibi bilimsel tekniklerin, Viking yerleşimlerinin ekonomik temellerini ve İngiltere’deki entegrasyonunu aydınlatmadaki önemini vurguluyor.

University of Oxford. 11 Ağustos 2025.

Makale: Kershaw, J. et al. 2025. The Provenance of Silver in the Viking-Age Hoard From Bedale, North Yorkshire. Archaeometry.