Türkiye’de Bronz Çağ’da Kullanılan Kalayın Kökeni Çözülüyor

Uzun zamandır arkeolojik araştırmalarda en büyük gizemlerden biri olan Bronz Çağ’da kullanılan kalayın kökeni çözülüyor.

Şimdi ise araştırmacılar bu bulmacanın bir kısmını çözdü. Doğa bilimleri yöntemlerini kullanarak, Türkiye, İsrail ve Yunanistan’daki arkeolojik alanlarda bulunan MÖ 2. bin yıla ait kalayları incelediler.

Araştırmacılar, külçe şeklindeki bu kalayın, daha önce tahmin edildiği gibi Orta Asya’dan gelmediğini, Avrupa’daki kalay yataklarından geldiğini ispatladılar.

(Çatalhöyük Metalurjinin Keşfedildiği Tek Yer Olmayabilir)

Bulgular, Bronz Çağ’da bile, Avrupa ile Doğu Akdeniz arasında karmaşık ve geniş kapsamlı ticaret yollarının mevcut olduğunun kanıtı oldu. Bu erken uluslararası ticaret ağının itici güçleri; kalay, kehribar, cam ve bakır gibi çok değer verilen hammaddelerdi.

Bakır ve kalay alaşımı olan bronz, Orta Doğu, Anadolu ve Ege’de MÖ 4. binyılın sonlarında ve 3. binyılda üretiliyordu. Bronzun üretim bilgisi Eski Dünya’nın geniş alanlarına hızla yayılmıştı.

Prof. Dr. Ernst Pernicka, “Bronz, silahlar, takılar ve her türden günlük eşya yapmak için kullanıldı ve ismini bütün bir döneme haklı bir şekilde verdi. Kalayın kökeni ise uzun zamandan beri arkeolojik araştırmalarda gizemini koruyor.” diyor.

“Avrupa ve Asya’da kalay nesneler ve yataklar nadir bulunur. Çalıştığımız bazı nesnelerin köken aldığı Doğu Akdeniz bölgesi, pratikte kendi yataklarından gelmemişti. Yani bu bölgedeki hammadde ithal edilmiş olmalıydı.”

Külçe formunda işlem gören metaller araştırma için özellikle değerli, çünkü köken soruları özel olarak hedeflenebiliyor. Kurşun ve kalay izotop verilerinin yanı sıra iz element analizi kullanan Prof. Pernicka ve Dr. Daniel Berger başkanlığındaki araştırma ekibi, Türkiye, İsrail ve Yunanistan’da bulunan kalay külçelerini inceledi.

Sonuçlar, bu kalayın gerçekten Avrupa’daki kalay yataklarından geldiğini doğrulamalarını sağladı. Örneğin İsrail’deki kalay eserler, büyük ölçüde Cornwall ve Devon’daki (Büyük Britanya) kalayla eşleşiyordu.

Arkeometri çalışmaları yapan Dr. Berger, “Bu sonuçlar özellikle ilk kez kalay metalinin kökenini tanımladı ve bu nedenle arkeolojik araştırmalar için yeni görüşlere ve sorulara yol açtı.” diyor.

Phys. 13 Eylül 2019.

Makale: Berger, D., Soles, J. S., Giumlia-Mair, A. R., Brügmann, G., Galili, E., Lockhoff, N., & Pernicka, E. (2019). Isotope systematics and chemical composition of tin ingots from Mochlos (Crete) and other Late Bronze Age sites in the eastern Mediterranean Sea: An ultimate key to tin provenance?. PloS one, 14(6), e0218326.