Tunç Çağı’ndaki Göçler İtalya’nın Genetik Yapısını Değiştirdi

Yaklaşık 4.000 yıl önceki Kalkolitik-Tunç Çağı geçişi sırasında yaşamış insanların genetik analizleri, modern İtalya’daki popülasyonların genetik tarihine ışık tutuyor.

Tartu Üniversitesi (Estonya) Genomik Enstitüsü’nün yayımladığı Current Biology dergisinde yer alan bir araştırma, yaklaşık 4.000 yıl önceki Kalkolitik-Tunç Çağı geçişi sırasında yaşamış olan insanları inceleyerek modern İtalya’daki insan topluluklarının genetik ve sosyal tarihine ışık tutuyor. Antik örneklerin genetik analizi, araştırmacıların Bozkır kökenli soy bileşeninin Orta İtalya’ya gelişini 3.600 yıl öncesine tarihlendirmesini sağladı ve söz konusu geçiş döneminde ölü gömme uygulamaları ile akrabalık yapılarındaki değişimleri saptamalarını sağladı.

Son zamanlarda antik insanların genetik tarihleri Avrasya civarındaki insan hareketlilikleri ve yerleşimlerini temel alan pek çok geniş çaplı araştırma ile incelendi. Ancak, 4.000 yıl önce, Kalkolitik-Tunç Çağı geçişi sırasında İtalya’da yaşamış olan insanların genetik tarihi oldukça az araştırılmış bir konuydu. Tartu Üniversitesi Genomik Enstitüsü’nden araştırmacılar İtalya ve İngiltere’deki üniversitelerle iş birliği yaparak, Tartu Üniversitesi’nin aDNA laboratuvarında İtalya’dan topladıkları insan kalıntılarından antik genomlar ürettiler.

(İmparatorluk Dönemi Romalıların Çoğu Ortadoğu Kökenli Çıktı)

Çalışmanın başyazarı Genomik Enstitüsü üyesi Tina Saupe, “Araştırma için Kuzeydoğu ile Orta İtalya’daki Kalkolitik, Erken Tunç ve Tunç çağlarına tarihlenen dört arkeolojik alandan 50 farklı kişiye ait antik DNA örnekleri topladık. Antik insanların Tunç Çağı dönemine ait genom çapında ilk verilerini oluşturabildik ve Bozkır ile ilgili soy bileşeninin İtalyan Yarımadası’na gelişini inceleyebildik. Bu genetik bileşen, nihayetinde kökenini Karadeniz ile Hazar Denizi arasında bulunan ve Orta ve Kuzey Avrupa’da çok yaygın olan bir bozkır alanı olan Pontik-Hazar Bozkırından alıyor. İncelediğimiz Tunç Çağı İtalyanlarında da bu bileşene rastlamamız, Alplerin güneyindeki halkların da benzer bir evrimsel süreçten geçtiğine işaret ediyor.” diyor.

Bari Üniversitesi’nden araştırmanın ortak yazarı Francesco Montinaro, “Genetik analiz için İtalyan Yarımadası, Sicilya ve Sardinya’dan Neolitik ile Demir Çağı arasında yaşamış kişileri kapsayan bir referans veri kümesi kullandık. Genetik değişimler ile bu önemli geçişin demografisi hakkında daha çok fikir sahibi olmak, dahası bu olayın sonraki yüzyıllar üzerindeki etkisini anlamak için yeni genomların tamamını incelemeye karar verdik.” diye ekliyor.

Araştırmacılar Neolitik ve Kalkolitik Çağ’a tarihlenen İtalya’daki örneklerin, Erken Neolitik dönem Doğu Avrupa’sı ve Anadolu’sundaki çiftçilere, Batı Avrupa’dakilere oranla daha benzer olduğunu gördü, dolayısıyla Avrupa’daki iki Neolitik grup hakkında farklı teoriler ortaya sürmek mümkün.

Çalışmanın eş yazarı ve Padova Üniversitesi Genomik Enstitüsü’nde Doçent olan Luca Pagani, “Yeni üretilen ve yayımlanan genomların alındığı arkeolojik alanların coğrafi dağılımından yola çıkarak, bozkır kökenli soy bileşeninin Kuzey İtalya’ya gelişini en az 4.000 yıl, Orta İtalya’ya gelişini ise 3.600 yıl kadar önceye tarihlendirebildik. Neolitik ve Kalkolitik Çağ’a tarihlenen kişilerde rastlamadığımız soy bileşenine Erken Tunç Çağı’na tarihlenenlerde rastladık, Tunç Çağı’nda yaşamış insanlarda ise bu soy bileşeninin tarihler ilerledikçe giderek arttığını gözlemledik.” diyor.

Genomik Enstitüsü’nde aDNA araştırma grubunun başı ve bu araştırmanın eş yazarı olan Christiana L. Scheib, “Ek olarak, iki yerleşimdeki kişiler arasındaki ilişkinin değişmesiyle bağlantılı olarak ölü gömme adetlerinde bir farklılık saptadık, ancak geçiş sırasında antik bireylerin fenotiplerinde herhangi bir değişime rastlamadık.” diyor.

Çalışmanın yazarlarından Cristian Capelli, “Bu çalışmanın zaman içerisinde nasıl geliştiğine; Oxford, Durham, Groningen ile Rome Tor Vergata üniversitelerinin yardımları ile Orta İtalya’dan getirilen örnekler eklendikten sonra sonuçların nasıl farklı yorumlandığına şahit olmak eşsiz bir deneyimdi.” diyor.

Scheib, “Bu araştırmanın sonuçları bize İtalya’da yaşamış antik insanların genetik profillerinin Neolitik dönemden beri gerçekleşen hareketler ve yerleşimler ile nasıl değişikliğe uğradığını gösterdi. Bu bilgi bizi genetik kökenimiz konusunda aydınlatıyor ve Demir Çağı ve Roma imparatorluğuna tarihlenen bireylerin daha yoğun örneklemlerini içeren daha ileri çalışmalar için planlar yapılmasını sağlıyor.” diyor.

Estonian Research Council. 10 Mayıs 2021.

Makale: Saupe, T., Montinaro, F., Scaggion, C., Carrara, N., Kivisild, T., D’Atanasio, E., … & Scheib, C. L. (2021). Ancient genomes reveal structural shifts after the arrival of Steppe-related ancestry in the Italian Peninsula. Current Biology.