Trump’ın Meme Coin’i Kökleri Antik Dünyaya Uzanıyor

Lidyalılar bile şu anda milyarlarca dolar değerinde olan ve yeni ABD başkanının adını taşıyan kripto paranın başarısını tahmin edemezdi.

Günümüzde paranın neden icat edildiğini pek düşünmeyiz. Ancak biraz şüpheciyseniz, asıl motivasyonun yöneticilerin kâr elde etmesi olduğunu öğrenmek sizi şaşırtmaz.

Yaklaşık 2.600 yıl önce, bugünkü Türkiye’nin sınırlarında yer alan Lidya kralları oldukça kurnaz bir plan geliştirdi. Herkesin alışverişte kullandığı altın ve gümüşü alıp üzerine kendi sembollerini koyarak sikke haline getirdiler ve topraklarında yaşayan herkesi bu sikkeleri kullanmaya zorladılar. Ancak sikkenin nominal değeri, içeriğindeki metalin değerinden fazlaydı. Aradaki fark da kralların ceplerine gidiyordu. O zamandan beri bu yöntem herkes tarafından kullanılıyor.

(İlgili: Binlerce Sikke, İmparatorluk Sınırından Çok Uzağa Saklanmış)

Ancak Lidyalılar bile şu anda milyarlarca dolar değerinde olan ve yeni Amerikan Başkanı’nın adını taşıyan $TRUMP kripto parasının olağanüstü başarısını tahmin edemezdi.

Trump’ın kripto parası aslında yeni bir şey değil. Sosyal medyanın olmadığı bir dünyada sikkeler en etkili propaganda aracıydı. Yöneticiler, kendilerini, başarılarını ve mesajlarını halka duyurmak için sikkeleri kullanıyordu.

Büyük İskender: Tanrı ve Kral

Büyük İskender, Yunan sikkelerine kendi yüzünü koyan ilk kişiydi. Ancak kendisini bir tanrı olarak gördüğünden bunu haklı buluyordu.

Onun çok sayıdaki sikkeleri, ardılları tarafından standart olarak kabul edildi. Ön yüzünde İskender’in boynuzlu bir şekilde tasviri vardı, bu boynuzlar, Mısır’daki bir kâhinin kendisini Zeus Ammon’un oğlu ilan etmesine dayanıyordu. Arka yüzünde ise Zafer Tanrıçası Athena, elinde bir zafer sembolü ve mızrakla tasvir ediliyordu. İskender’in adını taşıyan bir yazı da yer alıyordu. Athena’nın desteğini almak oldukça önemliydi.

Sikkeler esas olarak ordunun ödeme aracı olarak basılıyordu. Ekonomiyi düzenlemek gibi karmaşık bir amaç gütmüyordu; bu, sadece bir yan üründü. Ancak sikkeler, İskender’in ilahi bir varlık olarak tasvirini halk arasında yaymanın en önemli aracıydı.

Roma’nın Mesajları

Romalılar, sikkeleri propaganda için kullanma konusunda uzmanlaşmıştı. Julius Caesar’ın bir sikkesi, ön yüzünde onun gücünün zirvesindeki halini tasvir ederken, üzerinde Roma Senatosu tarafından MÖ 44 yılının Şubat ortasında kendisine verilen “Ebedi Diktatör” unvanını taşıyordu. Arka yüzünde, Caesar’ın mitolojik atası Venüs, elinde bir Zafer figürü tutarken betimlenmişti. Bu tasarım, Caesar’ın kendisini bir kral yapmaya ve Roma Cumhuriyeti’ni sona erdirmeye yönelik bir girişimiydi. Roma tarihini ya da Shakespeare’in eserlerini bilenler, bunun pek hoş karşılanmayacağını tahmin edebilir.

Ve gerçekten de öyle oldu; Caesar, yalnızca bir ay sonra Mart’ın ortasında suikasta uğradı. Marcus Junius Brutus, bu olayı tarihe kazımak için en ünlü sikkelerden birini bastırdı. Ön yüzünde kendi portresi ve adı yer alıyordu. Arka yüzünde, yazıtın üzerinde “pileus” adı verilen ve genellikle yeni özgür bırakılmış kölelerin taktığı bir özgürlük şapkası bulunuyordu. Şapkanın iki yanında ise Caesar’ı öldürmek için kullanılan hançerler tasvir edilmişti.

Modern Dünyada Sikkeler

Sikkelerin propaganda ve kazanç için kullanılması geleneği tarih boyunca devam etti. Günümüzde bile, paraların üzerinde yöneticilerin portrelerini görmeye alışkınız.

Sikkeler ve banknotlar hâlâ “itibari” nitelikte, yani çok az değere sahipler veya hiç gerçek değere sahip değiller. Değerleri, devletin bunların kullanımını zorunlu kılması ve garanti etmesinden geliyor; tıpkı Lidyalılar döneminde olduğu gibi.

Trump’ın “meme coin” girişimi ise, onun sikkelere yönelik tek çabası değil.

Özel darphaneler, aslında resmi para niteliği taşımayan hatıra sikkeleri çıkarabilir. Trump’ın versiyonları, yüzde 99,9 saf altın veya gümüşten yapılmış, “Amerika’da darp edilmiş” “madalyonlar” olarak tanımlanıyor ve fiyatları 100 ABD Doları’ndan başlıyor.

Ne yazık ki Trump için, “Başkanlık Altın Aurum Banknotu” olarak bilinen ve “dünyanın en ileri teknolojisiyle üretilmiş 24 ayar altın banknot”, kendi sitesinde yalnızca 34,99 ABD Doları gibi düşük bir fiyata satılıyor.

The Conversation. Gil Davis. 21 Ocak 2025.