Teos Antik Kenti Kazıları Yıl Boyu Sürecek

İzmir’de Ionia Bölgesi’nin 12 kentinden biri olan Teos Antik Kenti’ndeki arkeolojik kazıların yıl boyu sürmesi kararlaştırıldı ve Türkiye İş Bankası kazılara sponsor oldu.

Teos çevresinde yaklaşık 4 kilometre uzunluğunda Hellenistik Dönem kent suru bulunuyor. Yerel kireçtaşı kesme bloklardan inşa edilen sur, yaklaşık 65 hektarlık bir alanı çevreliyor. Hellenistik Dönem surunun çevrelediği alan içerisinde Akropol, Dionysos Tapınağı, Tiyatro, Bouleuterion, Agora, Agora Tapınağı ve büyük bir sarnıç yer alıyor.

Antik kentteki son dönem kazılar 2010 yılında, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Musa Kadıoğlu başkanlığında başladı. Henüz 10. yılını dolduran arkeolojik kazılar, 2019 yılı Mart ayında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yıl boyunca devam etmesi planlanan 20 arkeolojik kazı arasına girdi.

(İzmir’deki Teos Antik Kenti’nde 2200 Yıllık Kira Sözleşmesi Bulundu)

Daha önce Zeugma “Muzalar Evi”, Patara Antik Kenti kazıları ve Kırşehir Kaman kazılarını destekleyen Türkiye İş Bankası, bu yıl desteklediği kazılar arasına Teos Antik Kenti’ni de aldı ve buradaki kazıların beş yıllığına sponsoru oldu.

Teos’ta ilk anda göze çarpan anıtsal yapılar arasında Dionysos Tapınağı ve Bouleterion bulunuyor.

Dionysos Tapınağı

Teos’ta inşa edilmiş olan, Anadolu’daki en büyük Dionysos Tapınağı, Helenistik Dönem kent surunun batı sınırında yer alıyor. Üç bölümlü olarak inşa edilen ve kısa kenarlarında 6, uzun kenarlarında 11 sütun bulunan Ion düzeninde peripteral bir tapınak. Alışılagelmiş bir plana sahip olmasına rağmen, tapınağı çevreleyen temenos duvarının trapez biçimli olması olağan dışıdır. Tapınağı kuzey ve güneyde dor düzeninde, doğu ve batıda ion düzeninde stoalar çevrelemekte.

Tapınak içerisinde ele geçen çok sayıdaki mimari blok ve tapınağa ait figürlü friz blokları, stilistik olarak Helenistik döneme tarihleniyor. Ayrıca tapınağın doğusunda tespit edilen anıtsal giriş kapısında ele geçen yazıtlı arşitrav blokları, bu yapının ve muhtemelen tapınağa ait stoa’ların Augustus döneminde inşa edildiğini gösteriyor.

Bouleuterion

Dionysos Tapınağı’nın doğusunda yer alan bouleuterion antik kentteki en iyi korunmuş yapı. Yapının boyutları yaklaşık 33,5 m x 18 m ölçülerinde. Orkestrayı çok muntazam kesme taş bloklarla inşa edilmiş sahne binası duvarı sınırlamakta. Yapı içerisindeki yazıtlı heykel kaideleri yapıda MS 1. yüzyıldaki esaslı değişikliklere işaret ediyor.

Teos’ta bulunan ve MÖ 2. yüzyıla tarihlenen bir yazıt, yapının Geç Hellenistik Dönem’de politik toplantıların yanı sıra eğitim ve kültürel amaçlı olarak da kullanılmış olduğunu gösteriyor. Yazıtların yardımıyla MÖ 3. ve 2. yüzyıllarda kentte bir bouleuterion olduğu kesin olarak anlaşılıyor ancak mevcut yapı MS 1. yüzyıla tarihlenmekte.

Sanatçılar kenti

Teos’ta; Dionysos kültünün kent ve çevresindeki önemi nedeniyle MÖ 3. yüzyılda şair, müzisyen, tiyatrocu ve şarkıcılardan oluşan Dionysos Sanatçılar Birliği kurulmuştu. Bir süre sonra kentte huzursuzluk kaynağı olarak görülen bu topluluk önce Ephesos’a (Selçuk), ardından Myonnessos’a (Doğanbey / Çıfıtkale), son olarak da Lebedos’a (Ürkmez) gönderildi. Teos, bu yönüyle tarihte ilk kez Sanatçılar Birliği’nin kurulduğu kent olarak biliniyor. Şairler Anakreon, Antimakhos, Epikuros, Nausiphanes, Apellikon ve tarihçi Hekataios Teos’ta yaşamış antik çağın önemli filozof ve sanatçıları arasında yer alıyor.