Tarih Öncesi İnsanlar Tırmanmak İçin Halat Yapıyordu

İspanya’da bulunan kaya resimleri, 7.500 yıl önce arı kovanına ulaşmak için halat merdivene tırmanıldığının net bir görüntüsünü ortaya koydu.

İp yapımı, arkeolojik kayıtlarda izini sürmenin çok zor olduğu bir gelenek. İpler büyük ölçüde bozulabilir malzemelerden yapılmıştı, bu nedenle yapımında kullanıldıkları nesnelerin sadece birkaç örneği günümüze ulaşabildi ve nasıl üretildiklerine dair çok fazla kanıtımız da yok.

Avrupa’da bugüne kadar bulunan ip kullanımının en net sanatsal temsili, 2021’de İspanya’daki bir mağarada ortaya çıkarıldı. Şaşırtıcı derecede net olan görüntü, yaklaşık 7.500 yıl önce bir arı kovanına veya daha spesifik olarak içindeki değerli bala ulaşmak için bir ip merdivenine tırmanan bir insanı tasvir ediyor.

(İlgili: İspanya’da Bal Toplamayı Betimleyen Bir Mağara Resmi Bulundu)

Araştırmacılar, o yıl yazdıkları bir makalede görüntüyü şöyle tarif ediyor: “Yüz hatları olan bir tırmanıcı, ip halkalarından oluşan bir ip merdivene tırmanıyor. Bu sahne, ip yapma tekniklerinin ileri düzeyde kullanıldığını ve tırmanma tekniklerine ilişkin derin bilgileri gösteriyor.” 

Şimdi ise Zaragoza Üniversitesi’nden Manuel Bea liderliğindeki ekip, bölgede onu ve diğer benzer sanat örneklerini kullanarak, eski dönemlerdeki insanlar tarafından tercih edilen ip yapma teknolojisi hakkındaki bilgileri mümkün olduğunca bir araya getirmeye çalıştı.

Kaya sanatı, bu döneme ve Avrupa’nın bu bölgesine özgü ve şimdiye kadar 1.000’den fazla arkeolojik alan kaydedildi. Yazarların açıkladığı gibi, “Bunlar, insanların (erkekler, kadınlar ve hatta çocuklar) ve maddi kültürlerinin (yay, ok, sadak, bumerang ve çantaların yanı sıra her türlü süs eşyası, giysi, saç aksesuarı vb. içeren oldukça çeşitli bir alet çantası) bugün avlanma, savaş, sosyal performans veya toplantılar olarak tanımladığımız dinamik sahnelerde yer aldığı, güçlü bir anlatı bileşenine sahip natüralist bir sanat.”

Araştırmacılar, çoğu tırmanma ile ilgili olan, bir şekilde ipleri gösteren bir dizi kaya sanatı sahnesini katalogladılar. Bu tasvirlerin çoğunun yalnızca iki coğrafi bölgede bulunduğunu belirttiler: doğu İspanya’nın dağlık Meastrazgo bölgesi ve Caroig masifi.

Bu fenomen daha önce Levant kaya sanatında görülmüştü, belirli temalar yalnızca belirli bölgelerde bulunuyor ve yazarlar bunun eski insanların bölgesel davranışlarının kanıtı olabileceğini öne sürüyor. Sanat eserlerinden bazıları ağaç gövdeleri gibi katı yapılara tırmanan insanları gösterse de, birçoğu esnek malzemelere tırmanan figürler gösteriyordu – ve yazarlara göre bunlardan birkaçı açıkça halatlar ve halat merdivenler olarak yorumlanabilir.

“Bu esnek sistemler, daha ince dalgalı çizgilerle tasvir ediliyor, bu onların esnek doğasını ve üzerine tırmandıkları arazinin şekline uyum sağlama yeteneklerini ima ediyor.”

“Tasvir edilen örnekler, önceki türlerden çok daha uzundu ve hatta bazıları 1 metreden uzundu (çizimlerin ölçeği göz önüne alındığında, gerçek hayatta 25 metreye eşit olabilir).”

Bu halat merdivenleri oluşturmak ve güvenli bir şekilde tırmanmak çok fazla beceri gerektirecek ve çok zaman alacaktı. Merdivenlerin sabitlenmeleri ve tepeden asılmaları gerekirdi ve hatta bazı sahneler tırmanıcının merdivenin altında bırakılan teçhizatını bile gösteriyor.

En karmaşık merdiven tasarımı, 2021 sahnesinde tasvir edilendi – ipin düğümlenmesiyle oluşturulan ayaklara sahip bir üzengi merdiveni. İnanılmaz bir şekilde, aynı teknik (farklı hammaddelerle de olsa) bugün hala dağ tırmanışında kullanılıyor.

Atalarımızın bala neden bu kadar değer verdiklerini kesin olarak bilmek zor, karmaşık tırmanma aparatları inşa etme ve kovana tehlikeli tırmanış yapma zahmetine girdiler. Arı ürünlerinin yüzyıllar öncesine dayanan kültürel ve mutfaksal öneme sahip olduğu biliniyor. Dünyanın dört bir yanında diğer birçok kaya sanatı biçiminde arı kovanları arayan insanların tasvirleri var.

Yazarlar, “Bal ve balmumu, Levant toplumları için çeşitli kullanımlara sahip olmalı, bu kadar büyük ipler yapmak ve bu tür sahneleri tasvir etmek için çok fazla zaman ve çaba harcayacak kadar değerli hale gelmiş olmalı. Ayrıca, kelimenin tam anlamıyla boşlukta asılı kalmalarını sağlayan tırmanma sistemleri tasarladılar ve geliştirdiler.” diyor.

IFL Science. 19 Temmuz 2023.

Makale: Bea, M., Roman, D., & Domingo, I. (2023). Hanging over the Void. Uses of Long Ropes and Climbing Rope Ladders in Prehistory as Illustrated in Levantine Rock Art. Cambridge Archaeological Journal, 1-19.