Tacikistan’da Kuşan Dönemi’ne Ait Nadir Bir Kap Bulundu

Tacikistan’daki arkeologlar, Kuşan dönemine tarihlenen, Baktriya dilinde tam bir yazıt taşıyan nadir bir kil kap ortaya çıkardı.

Tacikistan Ulusal Müzesi’nin açıklamasına göre bu keşif, Sarband köyü yakınlarındaki Khalkhajar arkeolojik alanında yapıldı.

Hikâyesi Olan Bir Testi

Khalkhajar’daki kazılar, müzenin arkeoloji ve nümizmatik bölüm başkanı Mirali Zamon Karimdodzoda’nın yönetiminde 20 Mayıs’ta başladı. Ekip, antik mimari yapılara ait kalıntılar ortaya çıkardı; bunlar arasında beyaz boya izleri taşıyan kil ve tuğla duvarlar ile iyi korunmuş iç mekân bölümleri yer alıyor.

Ortaya çıkarılan eserlerin çoğu, Kuşan İmparatorluğu’nun MS 1. ve 3. yüzyıllar arasındaki zirve dönemine tarihleniyor. Bunlar arasında en dikkat çekici buluntu, parçalar halinde ele geçirilen ve titizlikle restore edilen iki kulplu çömlek bir testi oldu. Bu çömleği sıra dışı kılan şey ise, üzerinde Baktriya dilinde, oldukça nadir görülen eksiksiz bir yazıt taşıması.

(İlgili: Antik Kushan Krallığının Yazı Sistemi Sonunda Çözüldü)

Yazıtın Çözülmesi

Yazının analiz edilmesi için müze, antik İran dilleri uzmanı Prof. Nicholas Sims-Williams ve nümizmatikçi Joe Cribb gibi uluslararası alanda tanınan akademisyenlerin uzmanlığına başvurdu. Uzmanların yorumuna göre yazıt şu şekilde okunuyor:

“eiado gō(l)z[o ]sido finzo sagkino ol(o) mo(.)”
Çeviri: “Bu su testisi Sagkina adlı kadına aittir.”

Bu basit ifade, dilbilimsel ve kültürel açıdan büyük önem taşıyor. Yazıt, Kuşan döneminde günlük yaşam, mülkiyet alışkanlıkları, okuryazarlık düzeyi, toplumsal cinsiyet ve kimlik gibi konulara dair nadir bir bakış sunuyor.

Kültürel ve Tarihi Anlamı

“Sagkina” ismi, eski Orta Asya’da kadın isimlendirme geleneklerini anlamak açısından önemli onomastik (isimbilimsel) veriler sağlıyor. Bu tür yazıtların varlığı, bölgede görece gelişmiş bir okuryazarlık düzeyi olduğunu ve kişisel eşyaların adla işaretlenmesinin toplumsal bir norm hâline geldiğini gösteriyor. Bu da dönemin ev yaşamı ve sosyal yapısı hakkında değerli bilgiler sunuyor.

Uzmanlara göre bu tür buluntular, Doğu İran’daki yazı sistemlerinin evrimini izleyebilmek ve antik toplumlarda dil ile maddi kültür arasındaki ilişkiyi daha iyi anlayabilmek açısından hayati önem taşıyor.

İmparatorluğun Yankıları

Kuşan İmparatorluğu, eski Orta Asya’daki en geniş ve etkili devletlerden biriydi. Günümüz Afganistan, Pakistan, Hindistan, Güney Özbekistan ve Tacikistan’ın bazı bölgelerini kapsıyordu. Yunanca’dan uyarlanmış bir alfabe ile yazılan Baktriya dili, dönemin yönetim ve ticaret diliydi ve bugün bölgenin tarihini yeniden kurgulamada kilit bir rol oynuyor.

Khalkhajar’daki arkeolojik çalışmalar hâlen devam ediyor. Tüm buluntular, ileride Tacikistan Ulusal Müzesi’nde halka sergilenmek üzere kataloglanıyor. Yazıtlı çömlek ise, bölgenin zengin kültürel mirasını simgeleyen başyapıtlardan biri olarak müzede özel bir yere sahip olacak.

The Times of Central Asia. 1 Temmuz 2025.