Suriye’de Bilinmeyen Bir Deniz Kaplumbağası Fosili Keşfedildi

Suriye’nin Afrin kenti yakınlarında, uluslararası bir ekip, daha önce bilinmeyen bir deniz kaplumbağası fosili keşfetti.

Syriemys lelunensis adı verilen bu yeni tür, São Paulo Üniversitesi öncülüğünde adlandırıldı ve yaklaşık 50 milyon yıl öncesine, Erken Eosen dönemine tarihleniyor. Buluntu; kabuğun tamamen korunmuş iç kalıbını, ayrıca kabuğunun alt kısmına ait parçalarla birlikte leğen kemiği ve arka bacakları içeriyor. Bu kaplumbağa, Suriye’den bilimsel olarak tanımlanan ilk yeni fosil omurgalı türü olma özelliğini taşıyor. Araştırma Papers in Palaeontology dergisinde yayımlandı.

Fosil deniz kaplumbağasının oval ve iyi korunmuş kabuğu 53 santimetre uzunluğunda ve 44 santimetre genişliğinde. Çalışmanın birinci yazarı, Suriyeli-Brezilyalı paleontolog Wafa Adel Alhalabi, “Eosen dönemine ait kemik parçaları, 2010 yılında Afrin kenti yakınlarındaki Al-Zarefeh ocağında bir patlama sırasında ortaya çıkarıldıktan sonra, 13 yıl boyunca Halep’teki Jeoloji ve Maden Kaynakları Genel Müdürlüğü ofisinde saklandı” diyor.

(İlgili: Kaplumbağa Fosili, 150 Milyon Yıl Önceki Habitatı Aydınlatıyor)

“Brezilya, Suriye, Almanya, Lübnan ve Kanada’dan meslektaşlarımızla birlikte şimdi bu hayvanı bilimsel olarak tanımladık.”

Kaya İçindeki Minik Kabuklardan Yaş Tespiti

Syriemys lelunensis, Suriye’den tanımlanan ilk ve tek yeni fosil omurgalı türü olmasının yanı sıra, soyu tükenmiş yan boyunlu kaplumbağalar (Stereogenyini) grubunun bilinen en eski örneği olarak da kayıtlara geçti. Böylece bu grubun kökeni 10 milyon yıldan daha fazla geriye tarihlenebiliyor.

Buluntu; kabuğun tamamen korunmuş iç kalıbını, kabuğunun alt kısmına ait birkaç kemiği, leğen kemiğini ve arka uzuvları (bazıları iç kalıba dahil şekilde) içeriyor. Ayrıca fosili çevreleyen kayadan minik foraminiferler çıkarıldı. Alhalabi, “Kabuk taşıyan bu tek hücreli canlılar, fosil kaplumbağanın yaşının belirlenmesinde çok önemliydi” diye ekliyor.

Tübingen Üniversitesi’nden Dr. Gabriel S. Ferreira, “Günümüzde yan boyunlu kaplumbağaların tüm üyeleri yarı sucul tatlısu kaplumbağaları. Ancak artık soyu tükenmiş olan Stereogenyini grubu tuzlu su ortamlarında da yaşıyordu. Bu nedenle fosilleri Güney Amerika, Kuzey Amerika, Karayipler, Afrika ve Doğu Asya’da bulunabiliyor” diyor.

Suriye’nin Deniz Geçmişi

Günümüz Suriye’si, Kretase döneminin başından (145 milyon yıl önce) yaklaşık 5,3 milyon yıl önceki Geç Miyosen’e kadar tamamen sular altındaydı. Ferreira, bu uzun deniz geçmişi göz önüne alındığında burada bir deniz kaplumbağası bulunmasının şaşırtıcı olmadığını belirtiyor. “Ancak Syriemys lelunensis’in keşfi, Stereogenyini’nin dağılımına yeni bir coğrafi konum ekliyor — ve bu deniz kaplumbağası grubunun kökeninin Akdeniz bölgesinde olabileceğine dair güçlü işaretler var.”

Bilim Hâlâ Yaşıyor

São Paulo Üniversitesi PaleoLab’ın başkanı ve çalışmanın kıdemli yazarı Prof. Max Langer, “Suriye’deki mevcut durum son derece karmaşık ve orada yaşanan trajediler göz önüne alındığında fosillerden bahsetmek neredeyse gerçek dışı görünebilir. Ancak bu keşfin yayımlanması, ülkenin potansiyelini ve bilimin hâlâ orada var olduğunu gösteriyor” diyor.

Araştırma ekibi, “Suriye’de kaybolan zamanı geri kazanmak” başlıklı bir makale serisiyle çalışmalarına devam etmeyi planlıyor. Bu seri, Alhalabi’nin sahada bizzat gözlemlediği ve fotoğrafla belgelenen materyallere dayanıyor. Ferreira, “Bu başlık yalnızca ülkenin jeolojik geçmişine değil, aynı zamanda Suriye’de bilimin durma noktasına geldiği döneme de atıfta bulunuyor” diye ekliyor.

University of Tübingen. 15 Ağustos 2025.

Makale: Alhalabi, W. A., Martucci Neto, D. J., Ferreira, G. S., Bou Jaoude, I., Naser, H. M., Ayoub, J., … & Langer, M. C. (2025). Recovering lost time in Syria: a new Eocene stereogenyin turtle from the Aleppo Plateau. Papers in Palaeontology, 11(4), e70026.