Sudan’da Sıradışı Bir Ölü Gömme Ritüelinin Kanıtları Bulundu

Sudan’da kazılan 4.000 yıllık bir mezardaki çömlekte, kömürleşmiş bitkiler, hayvan kemikleri, dışkılar ve böcek parçaları bulundu.

Sudan’da izole bir mezar, yaklaşık 4.000 yıl önce, az bilinen bir Afrika krallığında gerçekleşen ve daha önce hiç belgelenmemiş bir cenaze ritüeline dair ilk kanıtları ortaya çıkardı.

Mezarda, içinden kömürleşmiş bitki ve odun kalıntıları, hayvan kemikleri ve böcek parçaları çıkan bir pişmiş toprak kap bulundu. Ekip bunların, bir cenaze şöleninin artıklarını temsil ettiğini düşünüyor.

Çalışmanın ortak yazarı, Varşova Üniversitesi Akdeniz Arkeolojisi Polonya Merkezi’nden arkeolog Henryk Paner, “Benzer bir örneğini bilmiyoruz ve bu durum, keşfimizi gizemli ve hatta sıra dışı kılıyor; çünkü bu ritüelin anlamını bilmiyoruz” diyor.

(İlgili: Nubialı Kralların Kısa Saltanatı, Mısır’da Yüzyıllarca Etkili Oldu)

Azania dergisinde yayımlanan çalışmada araştırmacılar, 2018 yılında Sudan’ın kuzeydoğusundaki Bayuda Çölü’nde yürütülen bir arkeolojik yüzey araştırması sırasında buldukları, orta yaşlı bir erkeğe ait mezarı tanımlıyor. Mezar MÖ 2.050 ila 1.750 arasına tarihlendi. Bu da, söz konusu erkeğin muhtemelen antik Mısır’a komşu erken bir Nubia uygarlığı olan Kerma Krallığı’nın bir üyesi olduğu anlamına geliyor.

Arkeologlar, üstü oval bir toprak tümsekle örtülü mezarın içinde, bir erkek iskeleti, başının arkasına yerleştirilmiş iki çömlek kap ve boynunun etrafına dizilmiş 82 adet mavi sırlı seramik disk boncuk ortaya çıkardı.

Paner, “Mezar tümseği çok etkileyici sayılmaz ve boncuklar ile çömlek kaplar da oldukça yaygın buluntular” diyor. Tüm bunlar, adamın seçkin bir sosyal statüye sahip olmadığına işaret ediyor. “Ancak, kaplardan birinin içeriği sıra dışı. Muhtemelen cenaze ritüeliyle ilişkili bir ateşin kalıntıları.”

Orta boy bir çömlek testinin içinde araştırmacılar, kömürleşmiş bitki, odun, hayvan, böcek kalıntıları ve koprolitlerden (fosilleşmiş dışkı) oluşan zengin bir yığın keşfetti. Odunların çoğunun akasya ağaçlarından geldiği belirlendi ve kömürleşmiş bitki kalıntıları arasında muhtemelen bir mercimek, bir bakla türü ve tahıl taneleri tespit edildi. Çömleğin içinde ayrıca, büyük ihtimalle o dönemde bitkilerin üzerinde taşınmış olan birkaç tane de ekin kurdu bulundu.

Araştırmacılar, “Kapta herhangi bir yanma izi görülmediğinden, bu kalıntılar ve bulunan hayvan kemik parçaları muhtemelen doğrudan içine yerleştirilmişti” diye açıklıyor.

“Söz konusu kemikler muhtemelen bir cenaze şöleni sırasında tüketilen etlere ait; bu şölenin bazı artıkları daha sonra ateşe atılmış olmalı.”

Ayrıca bitki kalıntıları, bu coğrafi bölgenin, adamın gömüldüğü dönemde, günümüzdeki açık çöl görünümüne kıyasla daha nemli, savan benzeri bir çevreye sahip olduğunu gösteriyor. Araştırmacılar, “Bu kadar mütevazı görünen bir yer” olan bu izole mezarın bile, geçmiş ortam ve iklimleri yeniden kurgulamak için önemli ipuçları sağlayabileceğini söylüyor.

Mezarda bulunan diğer kap, bireyin yakınına baş aşağı durumda bırakılmıştı, ama içi boştu.

Bu mezar, Kerma Krallığı’na ait olup da 4.000 yıl önce gerçekleşmiş bir cenaze ritüeline dair kanıt sunan ilk örnek. Ancak benzer başka mezarların henüz bilinmiyor olması, bölgedeki karmaşık kültürel etkileşim süreçlerine işaret ediyor olabilir. Bu da, eski Afrika’da mal ve fikir alışverişini anlamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç olduğu anlamına geliyor.

Live Science. 2 Aralık 2025.

Makale: Badura, M., Paner, H., Muntowski, P., Goslar, T., Pudło, A., Lisman, D., … & Then-Obłuska, J. (2025). A mysterious burial from the Kerma Culture (second millennium BC) in the Bayuda Desert of Sudan. Azania: Archaeological Research in Africa, 1-28.