Stonehenge’in Güneş Takvimi Olduğu İddiası Tartışılıyor

Stonehenge, 2022’deki bir araştırmanın iddia ettiği gibi eski bir güneş takvimi miydi? Antik astronomi uzmanlarına göre cevap hayır.

Antik astronomi üzerine çalışan bilim insanlarının yeni araştırmalarına göre, Stonehenge tarih öncesi bir güneş takvimi değildi, esasen ölüler için bir anıt olarak hizmet ediyordu.

Stonehenge’in ilk taşları yaklaşık 5.000 yıl önce güney İngiltere’de yerleştirildi ve anıt yaklaşık 1.000 yıl boyunca aşamalı olarak inşa edildi. Ancak araştırmacılar amacını yüzyıllardır tartışıyorlar. 

Antiquity dergisinde yayımlanan yeni çalışma, geçen yıl Stonehenge’in 356.25 günlük bir güneş takvimi (neredeyse tam olarak bugün güneş takvimi için kullanılan ölçüm) olarak işlev gördüğüne dair Timothy Darvill’in ortaya attığı iddiaları tartışıyor.

Matematikçi Giulio Magli ve astronom Juan Antonio Belmonte’un yönettiği yeni çalışmada Darvill’in yorumu, Stonehenge’in bir güneş takvimi olarak hizmet edecek kadar doğru olmadığını söyleyen iki bilim insanı tarafından reddedildi.

Darvill, yorumunun hâlâ arkasında olduğunu söylüyor. Ancak Magli ve Belmonte, son çalışmalarında geçen yılki bulguların bir dizi zorunlu yoruma, numerolojiye ve diğer kültürlerle desteklenmeyen analojilere dayandığını söylüyor.

Magli, “Sembolik bir bakış açısından, Stonehenge elbette göksel fenomenlerle ilgili.” diyor ve ekliyor: “Kış ortası ve yaz ortası gündönümü ile hizalanmış bir yapı. Ancak bu, dev bir takvim olarak kullanıldığını söylemek için yeterli değil.”

Antik taşlar

Darvill, Antiquity dergisinde Mart 2022’de yaptığı çalışmasında, MÖ 2500 yıllarında Stonehenge’e yerleştirilen dev “sarsen” taşlarından oluşan yapının, belki de bayram günlerini belirlemek veya kozmosun bir “kontrolünü” göstererek siyasi gücü pekiştirmek için bir güneş takvimi işlevi görmüş olabileceğini yazdı.

Örneğin, arkeologlar Stonehenge’deki ana çemberde orijinal olarak 30 dikili taş olduğunu düşünüyorlar – ancak şimdi sadece 17 tanesi kaldı. Ve Darvill bunların 30 günlük bir “aya” karşılık gelebileceğini savundu; içteki beş “triliton” (bir lento taşıyla kapatılmış iki dikili taş) 12 ay sayıldıktan sonra her yılın beş gününü temsil etmiş olabilirdi.

Darvill, Stonehenge’in tasarımının, o zamanlar Yakın Doğu’da kullanılan güneş takvimlerinden (aralarında eski Mısır takvimi de var) etkilenmiş olabileceğini, bunun da aralarında kültürel bir bağlantı olduğunu ima edebileceğini, belki de uzun mesafeli gezginler tarafından yapılmış olabileceğini söylüyor.

Ancak Magli ve Belmonte, dikili taşlardan oluşan yapının yılın uzunluğunu belirleyecek kadar doğru olmadığını savunuyor. Araştırmacılar Stonehenge’deki hiçbir şeyin yılın 12 ayını içermediğini; ve eski Britanya ile eski Yakın Doğu arasında bir kültürel alışveriş olduğuna dair hiçbir kanıt olmadığını belirtiyor.

Araştırmaya dahil olmayan bir Stonehenge uzmanı olan arkeolog Michael Parker Pearson, Stonehenge ile Yakın Doğu’daki eski güneş kültleri arasında kültürel bağlantılara dair iyi bir kanıt olmadığı konusunda son çalışmanın yazarlarıyla aynı fikirde. “Uzun mesafeli bağlantılarla ilgili bu gibi fikirler bir asrı aşkın süredir ortalıkta dolaşıyor ama artık ciddiye alınmıyor.”

Megalitik anıt

Bugün arkeologlar, Stonehenge’in birincil işlevinin, ölen ataların onuruna yaratılan tarih öncesi bir tören peyzajının bir parçası olduğuna inanıyor; kazılar, geniş megalitik kompleksin birçok farklı bölümünün yüzlerce yıldır ölü gömme için kullanıldığını gösteriyor.

Magli, bunun bazı tarih öncesi dinlerde ölülerle ilgili önemli bir yıllık döngü gibi görünen kış gündönümü ile uyumunu açıklayabileceğini söylüyor. Ancak yıllık gündönümü hizalaması açık olsa da, nispeten düşük sayıda taş ve bunların belirsizliği, Stonehenge’in bir takvim olarak kullanılamayacak kadar yanlış olacağı anlamına geliyor.

Darvill ise, son eleştirilerin 2022 tarihli makalesinde öne sürülen önerileri çürütmediğini söylüyor: “Söyledikleri şeyler, Stonehenge’deki sarsen yapılarının sonsuz güneş takviminin bir tezahürü olarak inşa edilen temel modelini baltalamıyor.”

Ancak bazı arkeologlar, Magli ve Belmonte’nin bazı çekincelerini paylaşıyorlar ve Darvill’in fikrine ikna olmuyorlar.

Wessex Archaeology’de danışman arkeolog olan Matt Leivers, Stonehenge’i on yıllardır inceliyor ancak her iki çalışmada da yer almıyor. Leivers, “Tüm bunlar, Stonehenge’in mimarisinde takvimsel ayrımları okumanın ne kadar kolay olduğunu ve bunların hiçbirinin ne kadar kanıtlanamaz olduğunu gösteriyor.” diyor.

Live Science. 28 Mart 2023.

Makale: Magli, G., & Belmonte, J. (2023). Archaeoastronomy and the alleged ‘Stonehenge calendar’. Antiquity, 1-7.