Slovakya’da Hendeğe Atılmış Neolitik İskeletler Bulundu

Slovakya’da yer alan yaklaşık 7.000 yıllık Neolitik bir yerleşimin hendeğinde onlarca kişinin başsız iskeletleri bulundu.

Slovakya’nın Vráble kentinde yapılan kazılarda arkeologlar muhteşem bir bulguyla karşılaştılar: Yerleşimi çevreleyen bir hendekte 38 kişinin kalıntıları bulundu. İyi korunmuş iskeletler birbirine karışmıştı ve küçük bir çocuk dışında hiçbirinin kafası yoktu.

Bu insanların kafalarının nasıl, ne zaman ve neden çıkarıldığı gelecekteki araştırmalar için temel sorular olarak kaldı. Ekip geçtiğimiz yıl da aynı bölgede başsız iskeletler ortaya çıkarmıştı.

(İlgili: Çayönü’nde Neolitik Bir Çocuğun Kafası Dağlanmış)

Proje lideri Prof. Dr. Martin Furholt, “Geçen seneki kazılardan sonra daha fazla insan iskeleti bulacağımızı varsaydık ama bu, tüm hayal gücümüzü aştı.” diyor.

Önemli bir Neolitik yerleşim

MÖ 5.250-4.950 yıllarına tarihlenen Vráble-Ve’lke Lehemby bölgesi, Orta Avrupa’daki Erken Neolitik dönemin en büyük yerleşim yerlerinden biriydi ve birkaç yıldır araştırmacıların odağında.

Bu bölgede bulunan arkeolojik eserler, Lineer Çömlek Kültürü (LBK) ile ilişkiliydi. Jeomanyetik ölçümlerle üç komşu yerleşimde o döneme ait 313 konut tespit edildi. Analizlere göre Neolitik dönemde, aynı anda 80’e kadar evde iskan vardı. Bu sayı, o dönem için olağanüstü bir nüfus yoğunluğu anlamına geliyor.

Üç yerleşimin güneybatısı 1.3 km uzunluğundaki çifte hendekle çevrelenmiş ve böylece diğerlerinden ayrılmıştı. Bazı alanlar, bir savunma yapısı olarak değil, köy alanının sınır işaretlemesi olarak yorumlanması gereken çitlerle güçlendirilmişti.

2022 yazında yapılan kazılarda araştırmacılar, yaklaşık 15 metrekarelik bir alana yayılmış en az 38 kişinin kalıntılarını ortaya çıkardı. İskeletlerin bulunduğu pozisyonlar, ölülerin dikkatlice gömülmediğine işaret ediyor. Aksine, çoğunun hendeğe atıldığını veya yuvarlandığını gösteriyor.

Bir çocuk dışında tüm iskeletlerin başları eksik olarak bulundu. Martin Furholt, “Pozisyonları net olmayan toplu mezarlarda, bir bireyin kimliği genellikle kafatasına dayalı anlaşılır, bu nedenle bu yılki buluntu bizim için özellikle zorlu bir kazı durumunu temsil ediyor.” diyor.

Katliam, kelle avcıları veya barışçıl kafatası kültü: cevaplanmamış sorular

İskeletler ortaya çıkarılırken akla ilk sorular gelmeye başlıyor: Bu insanlar vahşice mi öldürüldü, hatta belki de başları kesildi? Kafalar nasıl ve ne zaman çıkarıldı? Yoksa kafaların çıkarılması ancak cesetler çürüdükten sonra mı gerçekleşti? Hastalık gibi ölüm nedenlerine dair herhangi bir belirti var mı? Hendeğe hangi sırayla yerleştirildiler, aynı anda ölmüş olabilirler mi? Yoksa tek bir toplu cenaze töreni değil de, birkaç olayın, hatta belki de nesiller boyu süren bir gömmenin sonucu muydu? Bu soruları cevaplamak için birkaç ipucu zaten var.

Antropolog Dr. Katharina Fuchs, “Anatomik pozisyonun dışında kalan birkaç ayrı kemik, zamansal dizinin daha karmaşık olabileceğini düşündürüyor. Zaten iskeletleşmiş cesetlerin yenilerine yer açmak için çukurun ortasına itilmiş olması muhtemel.” diyor.

“Bazı iskeletlerde, ilk boyun omuru korunmuş, bu da şiddetli ve acımasız bir şekilde başın kesilmesi yerine başın dikkatlice çıkarıldığına işaret ediyor – ancak bunların tümü, daha fazla araştırmayla doğrulanması gereken çok ön sorular.”

Disiplinler arası incelemeler yapılacak

Gelecekte yapılacak analizlerin önemli bir kısmı, ölüler hakkında daha fazla bilgi edinmek üzerine olacak.

Benzer yaşta mıydılar yoksa toplumun bir kesitini mi temsil ediyorlardı? Birbirleriyle veya Vráble’den ölen diğer ölülerle akraba mıydılar? Yerliler miydi, yoksa uzaktan mı geldiler? Benzer bir diyet paylaştılar mı? Ölülere yapılan muameleden herhangi bir sosyal anlam çıkarılabilir mi?

Yanıtlar yalnızca ayrıntılı arkeolojik ve osteolojik araştırmaların, aDNA analizlerinin, radyokarbon tarihlendirmesinin ve kararlı izotop analizlerinin etkileşiminde bulunabilir. Anlam ve yoruma ilişkin daha fazla değerlendirme, yalnızca bu tür disiplinler arası araştırma sonuçlarına dayalı olarak ortaya çıkabilir.

Proje lideri Dr. Maria Wunderlich, “İnsan kurban etme, hatta belki de dini fikirlerle bağlantılı olarak bir katliam varsaymak aşikar görünebilir. Savaş benzeri çatışmalar da rol oynamış olabilir, örneğin köy toplulukları arasındaki veya hatta bu büyük yerleşim yeri içindeki çatışmalar.” diyor.

“Bu insanlar kelle avcılarının kurbanı mı oldular yoksa yerleşim sakinleri kişilerarası şiddetle hiçbir ilgisi olmayan özel bir ölüm kültü mı uyguladılar? Pek çok olasılık var ve yeni anlayışlara ve fikirlere açık kalmak önemli. Ancak bu bulgunun şimdiye kadar Avrupa Neolitik Çağı için kesinlikle benzersiz olduğu tartışılmaz.”

Kiel University. 12 Ocak 2023.