Sığır Tasvirleri, Sahra’nın Bir Zamanlar Yeşil Olduğunu Gösteriyor

Kayalara çizilmiş tasvirlere göre, binlerce yıl önce Sahra’nın geniş bir bölümü sığır yetiştirmek için ideal bir yeşil otlak sağlıyordu.

Sahra’nın derinliklerinde, bir tekne filosunu ve sığırları tasvir eden eski kaya sanatı, iklim değişikliğinin bölgeyi binlerce yıl önce dönüştürmesinden önceki çölün yeşil geçmişine bir pencere açıyor.

Yeni çalışmaya göre arkeologlar, Sahra’nın bir parçası olan ve Doğu Sudan’a kadar uzanan kumlu ve çorak bir bölge olan Doğu Çölü’nün (Atbai olarak da bilinir) ortasındaki 16 yeni kaya bölgesinde sanat eserleri keşfettiler.

Alanın konumu iki nedenden dolayı şaşırtıcıydı: Burası, en yakın su kaynağı olan ve 97 kilometreden daha uzakta bulunan Nubia Gölü’nden uzaktı ve kurak ortam, çizimlerde görülen büyük boynuzlu sığırlar gibi hayvan yetiştirmek için ideal değildi.

(İlgili: Sahra Çölünde, Her 20.000 Yılda Bir İklim Değişiyor)

Macquarie Üniversitesi’nde Mısırbilimci, Nubia uzmanı ve arkeolog olan baş yazar Julien Cooper, “Sığırlar bu aşırı kurak çölde artık yaşayamayacağından, kaya sanatında sığır olması çok önemli. Bunlar, sanatı yapanların büyükbaş hayvanlarla yakın bir bağları olduğunu gösteriyor.” diyor.

Ancak araştırmacılar, tasvirlerin konusunun (özellikle bir çoban tarafından idare edilen bir ineği gösteren tek bir çizimin), bu sert manzaranın bir zamanlar çok daha misafirperver bir otlak olduğuna dair açık kanıt sağladığını düşünüyor.

Cooper, “Bu, bilim insanlarının ‘Afrika’nın nemli dönemi’ olarak adlandırdığı bir dönemde, bölgede iklim değişikliğinin varlığını kanıtlayan en iyi kanıt sınıflarından biri. 5.000 yıl öncesindeki bu dönemde Sahra çok daha nemliydi ve sığır çobanları otlak bulmak için çöllerde geziniyordu. Bugün bu çölde yalnızca deve ve keçi gibi daha dayanıklı hayvanlar hayatta kalabiliyor.” diyor.

Çizimlerin birçoğu kayaya oyulmuş olduğundan arkeologlar, bunları yapan kişinin muhtemelen bir süreliğine bölgede olduğunu düşünüyor.

Cooper, “Tekne sanatı oldukça farklı ve bunun Nil Nehri’nden çöle yolculuk eden insanlarla bir ilgisi olduğunu düşünüyoruz. Bu insanlardan bazıları aynı zamanda çölü geçici olarak evleri haline getiren nehir kenarındaki çobanlar olabilir, diğerleri ise maden zenginliği, özellikle de altın bulmak için çöle seyahat etmiş olabilir. Bu aşamada kesin olarak bilemiyoruz” diyor.

Araştırmaya göre arkeologlar, kaya sanatının bölgeyi bugünkü çöle dönüştüren ve insanları Nil boyunca daha yeşil çayırlara gitmeye zorlayan “Afrika musonundan” önce yapıldığını düşünüyor.

“MÖ 3.000’den sonra yerel çöl, düzenli sığır güdülmesi için fazla kurak hale geldi. “Akademisyenler bunun daha geniş bölgenin tarihinde bir dönüm noktası olduğunu düşünüyor. Bu sığır çobanlarından bazıları çölde kaldı ancak sığırlarını keçi gibi daha dayanıklı hayvanlarla değiştirirken, diğerleri Mısır ve Nubia’daki kentsel devletlerin oluşum öyküsünün bir parçasını oynayacakları Nil’e doğru çölü terk etti.”

“Kısacası bu kuraklık dönemi, Kuzey Afrika’nın tarihöncesi tarihindeki en geniş kapsamlı tarihsel olaydı ve toplumları geri dönülmez biçimde değiştirdi.”

Live Science. 5 Haziran 2024.

Makale: Cooper, J., & Vanhulle, D. (2023). Rock Art Surveys in the Sudanese Eastern Desert: Results of the 2018–2019 Atbai Survey Project. The Journal of Egyptian Archaeology, 109(1-2), 189-208.