Şempanzeler Yüzleri İnsanlar Gibi Tanıyabiliyor

Şempanzeler, insan ve diğer şempanzelerin yüzlerini çabucak tanımlayabiliyor. Bilim insanlarına göre bu bulgular insan ve şempanze evrimine ışık tutabilir.

Yüzler, insanların nasıl hissettikleri hakkında önemli bilgileri ilettiği için sosyal yaşamda önemlidir. Bu yüzden insanlar yüzlere özel ilgi göstermek üzere yapılanmışlardır. Söz gelimi, yüz fotoğrafları diğer eşyaların fotoğraflarıyla – araba, ev gibi- karıştırıldığında insanlar hiç çaba harcamadan yüzleri seçebiliyor.

Önceki çalışmalar insanların yüzleri diğer nesnelerden farklı bir biçimde gördüğünü ortaya çıkardı. Örneğin yüzler tepe taklak olarak ya da ağız ve burun gözlerin hemen altında olarak gösterildiğinde yüz tanımlama yetisi büyük ölçüde yitiriliyor. Bu önceki bulgular insan beyninin yüzleri bütünsel olarak analiz ettiğini gösteriyor.

Bilim insanları, insanlığın en yakın yaşayan akrabası şempanzelerin de yüzleri diğer eşyalardan daha farklı gördüğünü keşfetti. Şempanzelerin yüzlere olan tepkileri hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilmek için araştırmacılar öncelikle Chloe, Pendesa ve Ai adında üç yetişkin şempanzeyi dokunmatik ekranda şempanze yüzü, araba, ev ve muz gibi bir çok eşyayı bulması için eğitti.

Araştırmacılar, şempanzelerin insansı yüzlerini tanımada oldukça başarılı olduğunu ortaya çıkardı. ”Şempanzeler bir çok farklı eşya arasından yüzleri oldukça çabuk seçebildi” dedi Kyoto Üniversitesi Primatoloji Araştırma Enstitüsü’nden primatolog ve makalenin yazarı Masaki Tomonaga.

Fakat yüzler ters konduğunda şempanzelerin yüzleri seçme oranı oldukça düştü, bu da şempanzelerin yüzleri insanlar gibi bütünsel olarak analiz ettiğini gösteriyor olabilir.

Everrett Koleksiyonu, Shutterstock

Sonraki deneylerde bilim insanları, şempanzelerin erişkin ve bebek insan yüzlerini tanıma noktasında başarılı olduğu fakat maymun yüzlerini tanımlayamadığını gösterdi. Araştırmacılar bu farklılığın şempanzeler ve insanlar arasında uzun süren sosyal bir deneyimin ürünü olabileceğini söyledi. Şempanzeler önden görülen resimleri , yandan görülen resimlere göre daha çabuk tanımlayabiliyor. Bu da insanlarda olduğu gibi göz göze iletişimin şempanzeler için de önemini ortaya koyuyor.

“Hem insanlar hem şempanzeler yüz tanımlama konusunda özel bir yetenek geliştirmiş” diyen Tomonaga ekledi “Bu, her iki türde yüzün sosyal hayatta önemli bir rolü olduğunu gösteriyor. Sosyal zekanın evrimi göz önüne alındığında sonuçlar oldukça anlamlı. İki tür de yüz tanımlamayı sosyal hayatları için aynı tarzda kullanıyor olabilir”

Şempanzeler ayrıca muz fotoğraflarını belirlemekte de yüz belirleme kadar başarılı oldu. Fakat gelecek deneylerde bunun muzun belirgin sarı renginden dolayı olduğu ortaya çıktı. Muzun siyah beyaz fotoğrafı konduğunda şempanzeler muzu belirgin olarak daha geç saptadı. Fakat aynı problem yüzlerin siyah beyaz fotoğraflarında yaşanmadı.

Gelecek çalışmalar diğer primatların yüz tanımlama yeteneklerinin ne kadar iyi olduğunu tespit edebilir ve şempanzelerin kaç yaşında yüzleri tanımlamaya başladığını gösterebilir. ”Bebek şempanzelernasıl ve ne zaman böyle bir yeteneği ediniyorlar?” diye soruyor Tomonaga.

Tomonaga ve meslektaşı Niigata Üniversitesi Uluslararası Bilgi Bilimi’nden Tomoko Imura bulgularını Scientific Reports’ta detaylandırıp yayımladı.

Makale: Tomonaga, M., & Imura, T. (2015). Efficient search for a face by chimpanzees (Pan troglodytes). Scientific reports, 5.