Şempanzeler, İnsanlar Gibi Hızlı ve Kısa İletişim Kuruyor

Doğu Afrika’da yaşayan binlerce vahşi şempanzenin jestlerinin analizi, insan konuşmalarıyla çarpıcı benzerlikler ortaya çıkardı.

İnsanlar hızlı sohbetlerin ustası olabilir, fakat şempanzelerin de el hareketleri şeklinde kendi hızlı diyalogları olduğu ortaya çıktı.

Araştırmacılar, Doğu Afrika’daki vahşi şempanzeler tarafından yapılan binlerce jesti analiz etti ve şempanzelerin birbirine ne kadar hızlı yanıt verdiği konusunda insan konuşmalarındaki etkileşim sıralaması ile çarpıcı benzerlikler buldu.

Bu çalışma, insanların ve maymunların, ya eski atalarından kalma ya da davranışın getirdiği faydalar nedeniyle türlerde paralel olarak gelişen temel iletişim özelliklerini paylaştığını öne sürüyor.

St Andrews Üniversitesi’nde hayvan davranışı uzmanı Dr. Gal Badihi, “İnsan konuşması, kültürler ve diller arasında tutarlı olan çok katı konuşma sırası kurallarına uyar. Şempanze iletişiminin kendi kuralları mı olduğunu yoksa kuralların insan konuşmasına mı benzediğini merak etmeye başladık.” diyor.

(İlgili: Şempanzeler, Şifalı Bitkilerle Hastalıklarını Tedavi Ediyor)

Şempanzeler, “dur”, “beni takip et” veya “beni tımarla” gibi basit istekler içeren zengin bir el hareketleri repertuvarına sahip. Araştırmacılar, bu repertuvarın kullanım kuralları hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Doğu Afrika’daki beş toplulukta 252 vahşi şempanzeden kaydedilen 8.500’den fazla jesti inceledi.

Çoğu etkileşim kısaydı. Uganda’daki Budongo Koruma Araştırma İstasyonu’nda kaydedilen bir etkileşimde, Monica adındaki bir şempanze, fiziksel bir çatışmanın ardından Ursus adındaki bir başka şempanzeye elini uzattı ve Ursus’un rahatlatıcı bir dokunuşla karşılık vermesini sağladı.

Ancak diğer durumlarda, şempanzeler art arda yedi jest etkileşiminde bulundu. Bu etkileşimlerde, şempanzeler tipik olarak birbirlerine 120 milisaniyede yanıt verdiler, bu da ortalama insan konuşma yanıt süresi olan 200 milisaniyeye benziyor.

Badihi, “Şempanzeler, hayatlarının hemen her alanında jestleri kullanır” diyor. Kavgadan sonra barışmanın yanı sıra, şempanzelerin jestleri çatışmadan kaçınmak, birbirlerini kucaklayarak veya öperek selamlaşmak, yiyecek paylaşmak istemek ve birlikte seyahat etmek veya ayrı yollara gitmek istediklerini belirtmek için kullandıkları gözlemlendi. En çok jestin yapıldığı anlar ise tımarlama seanslarıydı.

Badihi, “Bazı gruplar büyük, yüksek sesli bir kaşıma hareketi yapar ve sonra birlikte tımar etmeye başlar. Tımar etkileşimlerinin ortasında, birbirlerine pozisyon değiştirmeleri veya yeni bir yerde tımarlamaya başlamaları için jest yapabilirler” diyor.

Current Biology dergisinde yazan araştırmacılar, jestler arasındaki zamanlamanın farklı yaşlardaki şempanzeler arasında neredeyse hiç değişmediğini, fakat farklı topluluklar arasında bazı farklılıklar olduğunu belirtiyor. Örneğin, Uganda’daki Sonso şempanze topluluğunda jestler daha yavaş sıralanıyordu. Çalışmanın kıdemli yazarlarından Dr. Catherine Hobaiter, “İnsanlarda ise daha yavaş yanıt verenler Danimarkalılar” diyor.

İnsanlar ve şempanzelerin her ikisi de büyük maymunlar olduğundan, hızlı iletişim ortak evrimsel mirasımızın bir ürünü olabilir. Alternatif olarak, hızlı etkileşimler, balinalar, yunuslar, yarasalar ve sırtlanlar gibi diğer türlerde de bulunabilecek daha geniş bir sosyal iletişim özelliği olabilir diye ekliyor araştırmacılar.

The Guardian. 22 Temmuz 2024.

Makale: Badihi, G. et al. 2024. Chimpanzee gestural exchanges share temporal structure with human language. Current Biology.