Selçuklu Mimari Desenleri Fütüristik Teknolojiye Yardım Ediyor

Çekilerek uzatıldığında genişleyen yeni bir fütüristik materyal türü, bu özelliğini günümüzde İran’da bulunan Büyük Selçuklu eseri Karahan İkiz Türbeleri’nin üzerindeki geometrik desenlerden alıyor. Bu yeni materyal tıbbi teknolojilerde ve uydularda kullanılabilir.

Kumaş, lastik ya da plastik parçası gibi birçok materyal çekildiğinde sadece bir yöne doğru genişler ve diğer yönde incelir. Fakat doğada olmayan bazı özelliklere sahip olacak şekilde tasarlanmış bazı materyaller, çekildiğinde her yöne doğru genişleyebilir.

Bu özellik onların geometrik altyapısından gelir. Bu sabitken birbirine bağlı olan bir dizi kareye benzer. Bu kareler birbirine göreceli olarak döndüğünde, maddenin özkütlesi azalır fakat kalınlığı artar:bu da çekildiğinde her yöne doğru genişlemesini sağlar.

Bu bükülme, materyalin genişledikçe orjinal şeklini kaybetmesi anlamına gelir. Kanada’da McGill Üniversitesi’nden iki mühendis, genişlediğinde de şeklini koruyabilen bir materyal ararken, cevabı İslami sanatın geometrisinde buldu.

Görsel: A Rafsanjani/McGill University

Araştırmacılardan Rafsanjani “İslam mimarisine baktığınızda, büyük bir geometrik desen kütüphanesi gibi olduğunu görürsünüz” diyor. Mühendisler kullandıkları deseni, günümüzde Kuzey İran’da kalan Büyük Selçuklu Dönemi’ne ait Karahan İkiz Türbeleri’nin duvarlarından aldı. Kerpiçten yapılmış iki türbe 1067 ve 1093 yıllarında inşa edildi.

Türbelerin duvarları yaklaşık 70 farklı desenle dekore edilmişti. Bu desenlerin 2 tanesi gereken özellikleri karşılıyordu. Birbirini izleyen şekillerin tekrar eden desenleri dairesel ya da paralel kesiklerle birbirinden ayrılmıştı. Bu da şekillerin, arada muntazam boşluklar bırakarak, orjinal şeklin daha büyük bir versiyonu haline gelmesini sağlıyordu.

Mükemmel geometriği bulduktan sonra araştırmacılar doğal kauçuktan metamateryale şekil verdi. Rafsanjani “Birkaç kesik ve menteşe ekledim, ama desen tamamen aynı” diyor.

Karahan ikiz Türbeleri

Materyalin bu özelliği, damarların içine tıbbi cihazlar yerleştirmek ya da uzayda genişleyen yeni uydular göndermek gibi birçok farklı alanda kullanılabilir.

Karahan İkiz Türbeleri 15 metre yüksekliğinde ve 4 metre genişliğindedir. Türbelerde geometriden büyük oranda yararlanılır. Türbelerin üzerindeki yazılar ilk türbenin mimar Muhammed bin Makki el-Zanjani, ikincisinin ise büyük ihtimalle onun kardeşi ya da oğlu olan Ebu’l-Ma’ali ibn Makki al-Zanjani tarafından yapıldığını gösterir.

Doğuda kalan ve daha eski olan türbenin içinde resimler ve bir lamba da bulunur. Türbelerden doğuda kalan ve daha erken yapılanın Ebu Said Bicar isimli bir Türkmen beyine, batıdaki daha geç olanın ise Ebu Mansur İltayti (?) isimli birine ait olduğu düşünülür.

Görsel: A Rafsanjani/McGill University

New Scientist