Sehpa Olarak Kullanılan Mozaik, İmparator Caligula’ya Ait Çıktı

İmparator Caligula’nın eğlence gemilerinden birine ait mozaiğin New York’taki bir dairede 45 yıl boyunca sehpa olarak kullanıldığı anlaşıldı. Yetkililer tarafından İtalya’ya iade edilen sanat eseri şimdi Roma yakınlarındaki bir müzede sergileniyor.

Antik mermer ve taş alanında uzman olan İtalyan Dario Del Bufalo, 2013 yılında New York’ta şok edici bir konuşmaya kulak misafiri olduğu sırada Porphyry adlı kitabına ait kopyaları imzalıyordu. Kitabın sayfalarını çeviren iki kişi, II. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru ortadan kaybolan bir Roma mozaiğinin fotoğrafına denk geldi. Biri aniden çığlık atarak “Helen bak, bu senin mozaiğin!” dedi.

Bir zamanlar Roma İmparatoru Caligula’nın eğlence gemilerinden birinin dans pistinin bir parçası olan mermer başyapıt, 1930’lu yıllarda Nemi Gölü’nün derinliklerinden çıkarılmış ve yalnızca bir sonraki on yıl içinde kayıplara karışmıştı. Sanat simsarı Helen Fioratti ile eşi Nereo, mozaiği 1960’larda aristokrat bir İtalyan ailesinden satın almışlar ve daha sonra yaklaşık 45 yıl boyunca Manhattan’daki dairelerinde sehpa olarak kullanmışlardı. Anderson Cooper’ın CBS News adlı televizyon ağının 60 Minutes adlı programında aktardıklarına göre şimdi, paha biçilmez eser yakın zamanda Nemi’deki Roma Gemileri Müzesi’nde sergilenmeye başladığı İtalya’ya döndü.

(Kendisini Tanrı İlan Eden İmparator Caligula Kimdi?)

Aynı televizyon ağının 60 Minutes Overtime adlı programının bir klibinde Del Bufalo, keşfi “milyonda birlik bir olay” olarak tarif ediyor. Bilim insanı Del Bufalo, kitap imzalarken Fioratti ve onun arkadaşıyla karşılaşmasından sonra bu olayı yetkililere bildirdi; yetkililer, Ekim 2017’de mozaiğe el koydu ve İtalyan hükümetine iade etti.

“Fioratti adına çok üzüldüm ama Nemi’deki müzemin yüzyıllar boyunca savaşlara, yangına dayanan ve sonra bir İtalyan sanat simsarının eline geçen ve en sonunda müzeye geri dönebilecek olan bu en iyi parçadan mahrum kaldığını bilerek daha farklı bir şey yapamazdım.” diyor Del Bufalo. “Bu, yapmam gerektiğini hissettiğim tek şeydi.”

Fiorattiler mozaiği, Nazilerin yağmaladığı sanat eserlerini kurtarmaktaki başarısıyla tanınan İtalyan bir polisin aracılık ettiği satışın bir parçası olarak “iyi niyetlerle” satın aldılar. Yetkililer çifte hiçbir zaman dava açmadılar; çift de aslında eser üzerinde meşru bir hakkı olduğuna inanmasına rağmen el koymaya direnmeyi reddetti.

Associated Press adlı haber ajansından Colleen Long ve Verena Dobnik, 2017 yılında, Fioratti’nin satışı “masum bir satın alma” olarak nitelendirdiğini belirttiler.

Fioratti, “Satın aldığımız mozaikten çok memnunduk.” diyordu. “Onu çok beğendik. Yıllar boyunca bizimleydi ve insanlar her zaman bize onunla ilgili övgüler yağdırdılar.”

Şiddetli eğilimleri ve abartılı eğlencelere olan düşkünlüğü ile meşhur yönetici Caligula, mozaiği savurgan eğlence gemilerinden biri için sipariş etmişti. Paul Cooper’ın 2018 yılında Discover adlı bilim dergisine aktardıkları doğrultusunda devasa mavnalar, imparatorun Roma’nın yaklaşık 30 kilometre güneydoğusundaki Nemi Gölü üzerinde düzenlediği yozlaşmış yüzen partilerinin perde arkasını oluşturan bahçeler, banyolar ve galerileri içeriyordu. En büyük gemi, 73 metre uzunluğundaydı; bu, günümüzde Airbus A380 uçağıyla hemen hemen aynı boyutlara sahip olduğu anlamına geliyor.

Nemi Belediye Başkanı Alberto Bertucci, Mart ayında sanat eseri Roma Gemileri Müzesi’nde sergilenmeye başladığında, Associated Press muhabirleri Paolo Santalucia ve Nicole Winfield’a “Mozaik, bu imparatorluk gemilerinin ne kadar önemli ve şatafatlı olduğunu kanıtlıyor.” demişti. “Bu gemiler birer bina gibiydi: Denize açılmak için yapılmamışlardı ve Roma İmparatorluğu’nun onun yönetimi altındaki görkemini bu gemiler aracılığıyla göstermek isteyen bu imparatorun azametini tasdik ediyorlardı.”

Caligula’nın MS 41’de suikaste uğramasından sonra gemiler, muhtemelen onun acımasız hükümdarlığının tüm izlerini silmek amacıyla batırılmıştı. 1920’lerin sonlarında İtalyan diktatör Benito Mussolini gölün suyunu boşaltana dek su altında saklı kaldılar. Sonraki birkaç yıl boyunca işçiler iki muazzam enkaz ile birlikte mozaiğin de dahil olduğu eserleri kurtarmaya çalıştılar. New York Times’a göre 1944 yılının Mayıs ayında çıkan bir yangın, buluntuları sergilemek için inşa edilen müzeyi yok etti; imparatorun değerli gemilerini ise yakıp kül etti.

Manhattan savcıları, yangına dair hiçbir iz taşımayan mozaiğin ya alevlerden hemen önce müzeden çıkarıldığını ya da aslında hiçbir zaman müzede sergilenmediğini, bunun yerine gün ışığına çıkarılmasını takiben birilerinin özel mülkiyetinde kaldığını düşünüyorlar. Araştırmacılar sanat eserinin onu Fioratti ailesine satan İtalyan aile tarafından neden ve nasıl elde edildiğini henüz tespit etmediler.

Smithsonian Magazine. 1 Aralık 2021.