Şaman Adayları 16.000 Yıl Önce Hayatlarını Riske Atmış

16.000 yıllık resimler, tarihöncesi i̇nsanların ‘şaman eğitim mağarasına’ girmek i̇çin hayatlarını riske attığını gösteriyor.

Fransız Pireneleri’nde, erişilmesi son derece tehlikeli bir mağaranın derinliklerinde bulunan tarihöncesi resimler, avcı-toplayıcıların ritüel faaliyetler yürütmek için hayatlarını tehlikeye attıklarını ortaya koyuyor. Etxeberri Mağarası olarak bilinen bu yer, Paleolitik insanlar tarafından keşfedilmiş en zorlu mağaralardan biri kabul ediliyor ve şamanlığa aday olanların hayatlarını hiçe sayarak gerçekleştirdiği bir tür inisiyasyon (erme) töreni kapsamında süslenmiş olabilir.

Yeni çalışmanın yazarları, bu eski mağaracıların mağaranın en iç kısımlarına ulaşmak için izlediği güzergâhları inceleyerek, sanat eserlerinin bulunduğu yerlere varmak için aşılması gereken zorlukları yeniden kurguladılar. Yaklaşık 16.000 yıl öncesine tarihlenen bu resimler kırmızı aşı boyası, siyah kömür ve kahverengi kil ile yapılmış; atlar, bizonlar, insan figürleri ve soyut semboller betimlenmişti.

Son derece dar geçitlerden sürünerek geçmenin yanı sıra dikey duvarlardan aşağı inmeleri de gereken bu tarihöncesi mağaracılar, ayrıca “Meleğin Deliği” olarak bilinen 16 metrelik dik bir uçurumun üzerindeki “son derece açık bir çıkıntıyı” da aşmak zorundaydı. Çalışma yazarı Iñaki Intxaurbe, “Ana düşüş 16 metre ama aslında 60 metre boyunca devam ediyor. Yani çok tehlikeli” diyor.

(İlgili: İspanya’da Bal Toplamayı Betimleyen Bir Mağara Resmi Bulundu)

Araştırmacılar, “En ufak bir yanlış adım, ip gibi bir destek olmadan ölümcül olurdu” diye yazıyor. Ancak bitki liflerinden yapılan ipler hızlı şekilde çürüdüğü için, Etxeberri Mağarası’nda kullanılmış olabilecek tırmanma halatları günümüze ulaşmamış olabilir ve bu teknolojinin kullanılıp kullanılmadığını doğrulamak imkânsız.

Yazarların belirttiğine göre ışıklandırma için, kozalaklı ağaç odunları (çam gibi) ve yanmış kemikler yakıt olarak kullanılmıştı. Intxaurbe ayrıca, hayvan yağının küçük taş veya tahta parçalarındaki oyuklara konularak meşale ya da lambaya dönüştürüldüğünü söylüyor.

Aynı zamanda araştırmacılar, dar geçitleri açmak veya engelleri temizlemek için kullanılmış gibi görünen çakmaktaşı aletler buldu. Intxaurbe’ye göre bu, tarihöncesi mağaracıların aslında “bugün mağaracılıkta kullandığımız teknolojinin aynılarını” daha ilkel biçimde geliştirdiğini gösteriyor.

Peki bu eski avcı-toplayıcılar, tüm riskleri göze alarak neden bu tehlikeli mağaranın duvarlarına iz bıraktı? Yazarlar, resimlerin niteliğinin bir ipucu sunduğunu düşünüyor. Örneğin mağaranın en kolay ulaşılabilir kısımları daha büyük ve özenle yapılmış sanat eserleriyle süslenmişken, daha derin ve erişilmesi güç bölümlerde daha kaba resimler bulunuyor.

Intxaurbe bu nedenle, ilk grubun kolektif ritüellerde kullanılmak üzere bir şaman tarafından yapılan “kamusal” resimler olabileceğini öne sürüyor. Daha derinlerdeki kaba çizimler ise “öğrenciler, yani gelecekte şaman olacak ama bu zorlu yerlere ulaşıp resim yapmak zorunda olan çocuklar ya da gençler tarafından yapılmış olabilir.”

“Yani mağaranın tamamı, geleceğin şamanları için bir eğitim alanı gibi kullanılmış olabilir” diyor Intxaurbe. Ancak bunun sadece bir hipotez olduğunun altını çiziyor.

Bu teori şimdilik doğrulanamasa da, en azından bu sözde çıraklardan hiçbirinin ölümcül bir hata yapmadığı biliniyor. Intxaurbe, “Etxeberri’nin içinde hiçbir insan kalıntısı bulmadık. Yani mağaradan çıkmayı başardılar” diyor.

IFL Science. 20 Ağustos 2025.

Makale: Intxaurbe, I., Garate, D., & Arriolabengoa, M. (2025). Caving 16,000 Years Ago: Pleistocene Human Movement Within the Decorated Cave of Etxeberri, Western Pyrenees (France). Journal of Field Archaeology, 1-15.