Saç Bitleri, Amerika’ya İlk İnsan Göçleriyle Birlikte Yayılmış

İnsanlarla evrimleşen saç bitlerinin genetik analizi, Asya ve Avrupa göçlerinin sonucu olarak Amerika’da birleşen iki farklı bit grubunu ortaya çıkardı.

Yeni bir çalışma, kan emen baş bitlerinin, insan konakçılarıyla birlikte çok yakın bir şekilde evrimleştiğini, hatta genlerinin Amerika’ya insan göçünün dalgalarını yansıttığını ortaya çıkardı.

Dünyanın dört bir yanındaki insan bitlerinin (Pediculus humanus) genetik analizi, Asya kökenli bitler ile Avrupa kökenli bitler arasında açık bir ayrım olduğunu ortaya çıkardı. Ancak Amerika kıtalarında, Asya ve Avrupa bitlerinin melezleri Kuzey ve Güney Amerika’da yaşarken, ilk olarak Asya’da evrimleşen bitler Orta Amerika’da hakim.

Bu genetik karışıklık, insan göçlerinin en eski ve en sadık parazitlerimizin evrimi üzerindeki etkisine ilişkin soruları gündeme getiriyor.

Araştırmanın ortak yazarı, böcek bilimci ve baş biti çevrebilimcisi olan Ariel Ceferino Toloza, “Baş bitleri son iki milyon yıldır insanlarla birlikte. İnsanlar hareket ettiğinde bu ektoparaziti de taşırlar.” diyor.

(İlgili: Mumyaların Saçındaki Bit Yumurtalarından Antik DNA Elde Edildi)

Saç biti (P. humanus capitis), yumurtalarını saçlarımıza bırakan ve saç derimizden kan emen insan bitlerinin bir alt türü. Toloza, bunların zorunlu parazitler olduğunu, yani bir insan konakçıdan uzakta bir veya iki günden fazla hayatta kalamayacakları anlamına geldiğini söylüyor. Bu yakın ve ayrıcalıklı ilişkiyi korumak için bu böcekler, binlerce yıl boyunca insanlarla ve hominid akrabalarımızla birlikte evrimleşti.

Bu sıkı evrimsel bağlar, bit genomlarının kıtalar arası insan hareketi hakkında ipuçları içerdiği anlamına geliyor. Önceki bir çalışmada araştırmacılar 75 insan bitinin DNA’sını analiz etmiş ve Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya bitleri arasında farklılıklar tespit etmişti.

PLOS One dergisinde yayımlanan yeni bir çalışmada, araştırmacılar örneklem boyutunu genişletti ve dünya çapında 25 yerden 274 canlı saç bitinin genlerini diziledi. Asya ve Avrupa’da genetik olarak farklı iki bit grubunun bulunduğunu doğruladılar; ancak Amerika kıtasına gelindiğinde sonuçlar daha az netti.

Çalışmanın başyazarı evrimsel genetikçi Marina Ascunce, “Kuzey Amerika bitleri güçlü bir hibridizasyon modeline sahip.” diyor. Kuzey Amerika biti genleri Avrupa ve Asya kökenli bir karışım olsa da, Orta Amerika bitleri Asya bitleriyle yakından ilişkiliydi ve muhtemelen oraya Amerika’ya ulaşan ilk insanlarla birlikte geldiler.

Ascunce, “Honduras’taki bitler Moğolistan’daki bitlere daha yakın. Bunun çok ilginç olduğunu düşündük.” diyor.

Araştırmalar, Amerika’ya gelen ilk insanların, Moğolistan’a da yayılmış olabilecek Eski Kuzey Sibiryalılar ve Doğu Asyalılardan oluşan bir ata grubundan geldiğini ileri sürüyor; bu da Moğollar ve Amerika yerlileri arasındaki genetik benzerlikleri açıklayabilir.

Araştırmacılar, Asya ve Avrupa bitlerinin Amerika’da birbirleriyle ne zaman temasa geçtiğini belirlemek için genetik verileri, mumyalardan ve eski taraklardan elde edilen bitlere ilişkin arkeolojik kanıtları hesaba katan bir modele bağladılar.

Bu sonucunda, Kuzey Amerika melezlerinin, iki dünya savaşı da dahil olmak üzere son 100 yılda Avrupa’dan gelen birkaç insan göçü dalgasından sonra evrimleştiğini buldular. Ancak Columbus’un Amerikan topraklarına ayak basması gibi daha önceki Avrupa kolonizasyonunun etkisi hakkında sonuca varamadılar.

Toloza, “Amerika’nın eski dönemlerde Asyalılar tarafından kolonize edildiğini ve ayrıca Avrupa’nın sonraki kolonizasyonunu tespit edebiliyoruz. Güney Amerika’da, Avrupa’nın sömürgeleştirilmesine ilişkin çok belirgin bilgiler bulabilirsiniz, ancak çoğunlukla Arjantin’e bir göç dalgasının olduğu II. Dünya Savaşı sırasında.” diyor.

“Avrupalılar çoğunlukla Kuzey ve Güney Amerika’ya göç etti, bu nedenle Orta Amerika’daki bitler belirgin bir Asya soyunu korudu.”

Araştırmaya dahil olmayan, Reading Üniversitesi’nde omurgasızlar biyolojisi alanında doçent olan Alejandra Perotti, “Yeni analiz önceki çalışmaya göre daha fazla bit içerse de, bu bitler kıtalara eşit şekilde yayılmadı ve bu örneklem hala resmin tamamını yakalamak için çok küçük olabilir.” diyor.

“Bununla birlikte makale, erken kolonileşmenin Doğu Asya’dan geldiğini ve melez bitlerin, Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarından itibaren Amerika’ya yakın zamanda gelenlerin bir sonucu olarak evrimleştiğini doğruluyor.”

Live Science. 8 Kasım 2023.

Makale: Marina S. Ascunce et al. 2023. Nuclear genetic diversity of head lice sheds light on human dispersal around the world. PLOS ONE.